top of page
Ayşe Başak Erk

Çocuk ve Empati Becerisi: Çocuklara Empati Becerisini Öğretirken Kullanılabilecek 10 Öneri

  1. Kendilik farkındalığı, kendi duygularının diğer kişilerin duygularından ayırt edebilme becerisi,

  2. Karşımızdaki kişinin perspektifine geçebilmek (o kişinin yerine kendini koyabilme),

  3. Kendi duygularımızın, duygusal tepkilerimizin düzenlenmesinden oluşur.Empati becerisi ya vardır ya yoktur düşüncesinden çok empati becerisinin belirli düzeyleri vardır ve empati becerisi de üzerinde çalışılarak geliştirilebilir. Burada bilimsel araştırmalar ile desteklenmiş çocuğunuza empatiyi öğretirken kullanabileceğiniz öneriler bulunuyor : Çocuklara Empatiyi öğretirken öneri 1: Çocuğunuzun kendi ihtiyaçlarını fark etmesine yardımcı olun ve sıkıntılı durumlarla nasıl baş edebileceğini ona öğretin. Yapılan araştırmalar çocuğun duygusal ihtiyaçlarının ev ortamında karşılandığı durumlarda çocuğun daha güçlü bir empati becerisi kazandığını ortaya koyar (Barnett 1987). Çocuklar ebeveynlerine güvenli bağlandıklarında zor durumda olan (dışlanan vb) çocuklara empatik yaklaşarak yardım etmeyi önerirler, onlara sempati gösterirler (Waters et al 1979; Kestenbaum et al 1989). Yapılan diğer araştırmalar da ebeveynleri olumsuz duygular ile baş etmelerine sempatik ve olumlu bir şekilde yardımcı olmuş olan çocukların diğer kişilere daha empatik yaklaştılarını göstermiştir. Çocuklara Empatiyi öğretirken öneri 2: Çocuğunuza bir birey olarak yaklaşın. Onunda kendine özgü kararlarının, duygularının ve düşüncelerinin olduğunu unutmayın. Çocuğunuz ile duygularımızın davranışlarımızı nasıl etkilediği üzerine konuşun. Gözlem yöntemi ile yapılan araştırmalar, ebeveynlik ile çocukların başkalarının değerlerini, isteklerini, hedeflerini anlamaları arasında önemli bir bağ olduğunu ortaya koymuştur. Çocuklarını bir birey olarak gören ebeveynler, çocuklarının da kendine özgü düşünceleri ve duyguları olduğunu kabul eder. Bu sebeple çocukları ile duygusal ve zihinsel durumları konuşur, sahip oldukları değerler, istekler ve hedefleri tartışırlar. Çocuklara Empatiyi öğretirken öneri 3: Günlük hayattaki fırsatları çocuğunuza model olmak için kullanın. Empatik yaklaşım ve davranışı modelleyerek, çocuğunuza empati göstermesi gereken durumları ifade ederek çocuğunuza iyi bir rol model olabilirsiniz. Örneğin çocuğunuz ile bir kitabı okurken karakterlerden biri gruptan dışlanıyor ise çocuğunuz ile bu durum ve o karakterin ne hissetmiş olabileceği üzerinde sohbet edebilirsiniz (Pizarro and Salovey 2002) . Çocuklara Empatiyi öğretirken öneri 4: Çocuğunuzun diğer bireyler ile ortak olan özelliklerini keşfetmesine olanak tanıyın. Yapılan araştırmalar, çocukların kendilerine daha çok benzeyen bireylere daha çok empati duyduğunu ortaya koymuştur ( Zahn-Waxler et al 1984; Smith 1988). Aynı zamanda benzer hoş olmayan bir deneyimi paylaşmış bireylere empatik yaklaşmayı daha kolay bulmuşlardır (Murphy 1937). Çocuklara Empatiyi öğretirken öneri 5: Çocuğunuza “sıcak-soğuk empati boşluğu”nu öğretin. Aç olmadığınızda, yiyecek aşerme gücünüzü takdir etmenizin ne kadar güç olduğunu fark ettiniz mi? Araştırmacılar bunu "sıcak-soğuk empati boşluğu" olarak adlandırmış ve bunun evrensel bir sorun olduğunu tespit etmişlerdir. "Sıcak-soğuk empati boşluğu" hatalı yargılara varılmasına ve empatinin doğru kullanılmamasına neden olabilir. Bu nedenle çocuğunuza "sıcak-soğuk empati boşluğu"nun nasıl işlediğini anlatabilir, empatiyi öğretmek için kullanabilirsiniz. Örneğin, huzursuzluk veren durumları empati kullanımı için fırsata çevirebiliriz: Çocuğunuz okulda zorbalık yapan biri tarafından terslendi mi? Çocuğunuz ile arkadaşlarından benzer durumda kalmış olanların o anda neler hissettiği hakkında konuşabilirsiniz. Ayrıca bu tür zorbaca davranışların kişileri nasıl hissettirdiğini çocuğunuz duyguları üzerinden tahmin edebilir, bu davranışlarda bulunmama üzerinde durabilirsiniz. Çocuğunuz araba yolculuğunda çok mu şikayet etti? Çocuğunuzdan atalarının at ve deve üzerinde çok uzun süreler bir yere varmak için yola devam ettiklerinde nasıl hissettiklerini bunu nasıl başardıkları üzerine fikirler vermesini isteyebilirsiniz. Bunlarla birlikte çocuğunuza "sıcak-soğuk empati boşluğu"nu öğretebilirsiniz. Örneğin çocuğunuz kendi dürtü ve isteklerini kontrol etmede gerçekçi olmayan bir tutumu olabilir, bunun sonucunda da hata yapıyor olabilir. Empati üzerine yapılan araştırmalar, cezbedici duruma direnmenin, bu durumlardan kaçınmadan daha az etkili olduğunu ortaya koymuştur. Bu nedenle bazı çocukların kendini kontrol etmenin sadece güçlü olmak olmadığını bilmesi gerekir. Kendini kontrol edebilme aynı zamanda akıllı davranmayı da gerektirir. Örneğin ödevin yapılması gerekiyor ise dikkat dağıtıcı telefonun çekmeceye kaldırılması . Çocuklara Empatiyi öğretirken öneri 6: Çocuğunuzun farklı rolleri ve perspektifleri denemesine fırsat tanıyın. Empati becerisi, farklı bakış açılarına geçebilmesi içerir. Yani "Annemin bakış açısından dünya nasıl görünüyor ?"sorusunun cevabıdır. Hikayeler (kitap veya Tv) çocuğunuza farklı bakış açılarından bakmasına yardımcı olabilecek etkinliklerdendir. Karakter ne düşünmüş, neye inanmış, ne hissetmiş olabilir? Bunları nasıl biliyoruz? gibi sorular üzerinde çocuğunuzun düşünmesine yardımcı olabilirsiniz. Aileler bu tür soruları tartıştıklarında çocukların başka kişilerin zihinlerinin nasıl çalıştığına diar iyi bir fikirleri olur (Dunn et al 2001). Yapılan bir araştırmada 110 okul çocuğu ( 7 yaş) okuma programına dahil edilmiştir. Bazı çocuklar rasgele seçilerek okudukları kitabın duygusal içeriği hakkındaki sohbetlere dahil edilmiştir. Diğer çocuklar ise sadece hikaye ile ilgili bir çizim/resim oluşturmaları istenmiştir. 2 ay sonrasında, sohbet grubunda olan çocukların duyguları kavrama, empati ve bakış açısı değiştirebilme gibi olumlu sonuçların 6 ay boyunca stabil kaldığı belirlenmiştir (Ornaghi et al 2014). Yapılan diğer alıştırmalar çocuğunuzun empati becerisini arttırmak için çocuğunuz ile konuşmanıza bile gerek olmadığını ortaya koymuştur. David Kidd ve Emanuele Castono (2013) gençleri karakterlerin psikolojisini analize etmeleri gereken bir gruba dahil etmişler. Katılımcılar bu sürede "başkası gibi düşünme" de geçici ilerleme kaydetmişlerdir. Ayrıca rol yapma oyunlarını da önemi büyüktür. Empati üzerine yapılan bir araştırmada, araştırmacılar sağlıklı medikal öğrencilerden yaşlılığın getirdiği güçlükleri oynamaları istenmiştir. Örneğin, kataraktın etkilerini anlamak için gözlükleri selobant ile kaplamak, motor becerideki kayıpları anlamak için kalın lastik eldivenler giymek. Bu araştırma sonrası öğrencilerin yaşılara çok daha empatik yaklaştığı belirlenmiştir (Varkey et al 2006).

cocuklarda-empati

ความคิดเห็น


bottom of page