top of page
  • Black Facebook Icon
  • Black Instagram Icon
  • Black Pinterest Icon
  • Black Twitter Icon

Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?

Ayşe Başak Erk
  1. tecavüz gibi şiddetli saldırılar

  2. yangın

  3. fiziksel ya da cinsel şiddet

  4. şiddet eylemleri (okulda ya da mahallede silahlı saldırılar olması gibi)

  5. doğal ya da insan kaynaklı afetler

  6. araba kazaları

  7. askeri harekat (bundan bazen "savaş bunalımı" olarak da söz edilir)

  8. bir başkasının bu tür travmatik olaylara maruz kaldığına tanık olmak

  9. ölümcül bir hastalık tanısı almış olmak Bazı durumlarda, TSSB bu olaylara tekrar tekrar maruz kalmakla gerçekleşebilir. Hayatta kalmanın suçluluğu (arkadaşların ya da aile üyelerinin öldüğü bir olayda sağ kalmanın getirdiği suçluluk hisleri) da TSSB’ye katkıda bulunabilir. TSSB’nin İşaretleri ve Belirtileri Nelerdir? TSSB olan insanlar aşağıdakilerden pek çoğunu da içeren stresi kaygı ve depresyon belirtileri gösterirler: Olayla ilgili istenç dışı gelen anılar ya da düşünceler

  10. olaya dair istenmeyen ve yineleyici hatıralar

  11. üzücü rüyalar ya da kabuslar

  12. olay yeniden yaşanıyormuş gibi davranmak ya da hissetmek (geçmişe dönüşler)

  13. olay hatırlandığında ruhsal sıkıntı ve korku duyma

  14. olaya dair anıları tetikleyecek bir şey olduğunda rahatsız, tedirgin ya da endişeli hissetme

  15. çocuklar olanları oyunlarında ya da çizimlerinde yeniden canlandırabilirlerOlayı hatırlatabilecek her şeyden kaçınma

  16. travma hakkında düşünmekten ya da konuşmaktan kaçınma

  17. olayı hatırlatan etkinliklerden, mekanlardan ya da insanlardan kaçınma

  18. olanların önemli kısımlarını hatırlamakta zorlanmaOlaydan itibaren olumsuz düşünme ve ruh hali

  19. insanların ve dünyanın güvenli olmadığına dair devam eden endişeler ve inançlar

  20. travmatik olaydan ötürü kendini suçlama

  21. düzenli etkinliklere katılmada isteksizlik

  22. olanlar konusunda öfke, utanç ya da suçluluk hissetme

  23. insanlardan kopuk ya da yabancı hissetme

  24. olumlu duygular hissedememe (mutluluk, memnuniyet, sevgi gibi)Süregiden kaygı hisleri ya da fiziksel tepkiler

  25. uykuya dalmada ve sürdürmede güçlük

  26. huzursuz, sıkıntılı ya da öfkeli hissetme

  27. dikkat vermede ve odaklanmada sorunlar

  28. her zaman tehlikelere ya da uyarı işaretlerine karşı tetikte olma

  29. kolayca ürkme Gençlerdeki TSSB işaretleri yetişkinlerinkine benzerdir. Ancak çocuklardaki TSSB biraz farklı görünebilir. Daha küçük çocuklar daha korkulu ve yaşlarından daha küçük davranışlar gösterebilirler. Travmayı oyunla yeniden canlandırabilirler. Belirtiler genellikle travmadan sonraki ilk ay içinde başlar ama aylar hatta yıllar geçmeden ortaya çıkmayabilirler de. Bu belirtiler genellikle travmadan yıllar sonra da devam eder. Bazı durumlarda gerileyip hayatın ilerleyen zamanlarında başka bir olay travma anılarını tetiklerse yeniden ortaya çıkabilirler. (Hatta olayın yol dönümleri genellikle duygu ve kötü anıların akınına yol açabilir.) TSSB ayrıca bir olaya verilen ani, kısa süreli bir tepki olarak da ortaya çıkabilir (buna akut stres bozukluğu denir) ve günlerce ya da bir ay kadar sürebilir. TSSB olan insanlar, travmatik bir olay yaşandıktan sonra korkulu hissetmenin anlaşılır olduğunu düşündükleri için uzman yardımı almayabilirler. Bazen, insanlar belirtileri ve travma arasındaki bağlantıyı fark etmeyebilirler. Çocuğu ya da genci iyi tanıyan öğretmenler, doktorlar, okuldaki danışmanlar, arkadaşlar TSSB belirtilerini tanımada önemli bir rol oynayabilirler. Kim TSSB Yaşar? Travmatik bir olay yaşayan herkes TSSB yaşamaz. Bunu geliştirme olasılığı ve ciddiyeti kişilik, geçmiş yaşantılar, akıl sağlığı sorunları, toplumsal destek, aile geçmişi, çocukluk yaşantıları, mevcut stres düzeyi ve tavmatik olayı doğası gibi şeylere bağlı olarak değişir. En ciddi travmatik olayları yaşayan çocuklar ve gençlerin TSSB belirtileri gösterme düzeyleri yüksek olur. Travma ne kadar sık yaşanıyorsa, TSSB oranı o kadar yüksektir. Araştırmalar, TSSB olan insanların strese yanıt vermede rolü olan önemli hormon düzeylerinin genellikle olağan dışı olduğunu gösteriyor. Örneğin, araştırmalar bu insanların normalden düşük kortizol düzeylerinin ve normalden yüksek epinerin ve norepinefrin düzeylerinin olduğunu gösteriyor— hepsi de bedenin “kaç ya da savaş” tepkilerinde büyük bir rol oynuyor. (Bu tepki "kaç ya da savaş" olarak biliniyor çünkü bu tam da bedenin yapmak için kedisini hazırladığı şeydir: tehlikeden kaçmak ya da onunla savaşmak.) TSSB Nasıl Tedavi Edilir? Pek çok insan bir uyum döneminin ardından iyileşirler. Ancak eğer çocuğunuz travmatik bir olay yaşadıysa ve bir aydan uzun süredir TSSB belirtileri gösteriyorsa bir uzmandan yardım alın. Terapi, kaçınma, istenç dışı gelen olumsuz düşünceler ve depresif ya da olumsuz ruh hali belirtilerini ele almaya yardımcı olur. Bir terapist, sizin ve çocuğunuzun olanları atlatmanıza ve normal yaşantınıza geri dönmenize yardımcı olmak için ailenizle birlikte çalışacaktır. Yardım edebilecek akıl sağlığı çalışanları arasında şunlar vardır:

  30. psikologlar

  31. psikiyatristler

  32. lisanslı klinik sosyal hizmet çalışanları

  33. lisanslı uzman danışmanlar

  34. lisanslı travma uzmanları

  35. yas uzmanlarıBilişsel-davranışçı terapi TSSB yaşayan insanlar için oldukça etkilidir. Bu tür terapi olumsuz, faydasız düşünce ve hisleri daha olumlu düşüncelerle değiştirmeye yardımcı olur. Davranışçı stratejiler çocuğun, yaşanan olayların travmatik yanlarına kendi hızında duyarsızlaşması için kullanılabilir, böylece çocuk onlardan korkmamaya başlar. Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme Terapisi (EMDR) bilişsel terapi ile yönlendirilmiş göz hareketleri yöntemini birleştirir. Bunun her yaştan TSSB yaşayan insanı tedavi etmekte etkili olduğu gösterilmiştir. Oyun terapisi travma ile doğrudan başa çıkamayacak kadar küçük çocukları tedavi etmek için kullanılır. Bazı durumlarda ilaçlar ciddi depresyon ve kaygı belirtilerini tedavi etmeye yardımcı olabilir. Bu TSSB olanların tedavi olurken okulla ve diğer günlük aktivitelerle başa çıkmalarına yardımcı olur. İlaç genellikle kişi daha iyi hissedene kadar kullanılır, daha sonra kişiyi yeniden hayata döndürmek için terapiden yardım alınır. Son olarak, grup terapisi ya da destek grupları faydalıdır çünkü çocukların ve gençlerin yalnız olmadıklarını bilmelerine olanak tanır. Gruplar ayrıca hisleri paylaşmak için de güvenli bir ortam sağlar. Yönlendirme ya da öneriler için çocuğunuzun terapistine danışın. Çocuğuma Nasıl Yardım Edebilirim? Çocuğunuzun her şeyden öte sizin desteğinize ve anlayışınıza ihtiyacı var. Bazen ebeveynler ve kardeşler gibi diğer aile üyeleri de desteğe ihtiyaç duyacaktır. Aile ve arkadaşlar kişinin iyileşmesinde önemli bir role sahip olsalar da genellikle eğitimli bir terapistin yardımına ihtiyaç vardır. TSSB yaşayan çocukları desteklemek için ebeveynlerin yapabileceği diğer şeyler:

  36. Çoğu çocuk stresli bir olayın ardından bir uyum sürecine ihtiyaç duyar. Bu süreçte, ebeveynlerin destek, sevgi ve anlayış göstermeleri çok önemlidir.

  37. Çocukların programlarını ve yaşamlarını mümkün olduğunca olaydan önce olduğu haliyle tutmaya çalışın. Bu, çocuğunuzun okuldan ya da etkinliklerinden çok fazla feragat etmesine engel olmak anlamına geliyor, başlangıçta bu çok zor olsa bile.

  38. Hazır hissettiklerinde travmatik olay hakkında konuşmalarına izin verin. Bunun hakkında konuştukları zaman güçlü oldukları için onları övün ama eğer düşüncelerini paylaşmak istemiyorlarsa zorlamayın. Bazı çocuklar deneyimleri hakkında yazmayı ya da çizmeyi tercih edebilirler. Er iki durumda da cesaretlendirmek ve övmek hislerini dışa vurmalarına yardımcı olabilir.

  39. Hislerinin tipik olduğu ve “delirmedikleri” konusunda onlara güven verin. Ebeveynlerinin desteği ve anlayışı zor hislerle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.

  40. Bazı çocuklar ve gençler travma atlatan insanlar için olan bir destek grubuna katılmayı faydalı bulurlar. İnternetten araştırabilir ya da pediyatristinizden veya okuldaki rehber öğretmenden yakınlardaki destek gruplarına bakmalarını isteyebilirsiniz.

  41. Çocuğunuzun kendine zarar verme düşünceleri olduğundan endişeleniyorsanız hemen bir uzman yardımı aldın. İntihar düşünceleri her yaşta ciddiye alınmalı ve hemen müdahale edilmelidir.

  42. Uygun olduğunda çocukların günlük kararlar vermelerini teşvik ederek özgüven kazanmalarına yardımcı olun. TSSB çocukların güçsüz hissetmelerine neden olabilir bu yüzden ebeveynler çocuklarına hayatlarının bazı kısımları üzerinde kontrol sahibi olduklarını göstererek onlara yardımcı olabilirler. Çocuğun yaşına bağlı olarak ebeveynler onların hafta sonu etkinliği seçmesine ya da akşam yemeğinde ne yeneceği ya da ne giyeceği konusunda karar vermesine yardımcı olabilir.

  43. Onlara travmatik olayın onların hatası olmadığını söyleyin. Çocukları suçluluk duyguları hakkında konuşmaları için teşvik edin ama olanlar için kendilerini suçlamalarına izin vermeyin.

  44. Bakım verenlerle temasta kalın. Öğretmenlerle, bakıcılarla ve çocuklarınızın hayatına dahil olan diğer insanlarla konuşmak önemlidir.

  45. Yaşlarından küçük davranışlar sergilediklerinde onları eleştirmeyin. Eğer çocuklar ışık açık uyumak ya da en sevdikleri pelüş oyuncaklarını yatağa götürmek istiyorlarsa bu, onların bu zor zamanı atlatmalarına yardımcı olabilir. Çocuğunuz için neyin faydalı olacağından emin değilseniz doktoruyla ya da terapistiyle konuşun.İleri Bakmak Kendinize iyi baktığınızdan da emin olun. Çocuğunuzun TSSB ile başa çıkmasına yardımcı olmak çok zor olabilir ve fazlaca sabır ve destek gerektirebilir. Zaman yaraları sarar ve aileniz için iyi bir destek herkesin ileri gitmesine yardımcı olur.

Teşekkürler!

DİKKAT!

cocuklaringelisimi.com içerikleri kişiyi bilgilendirmek, genel öneriler sunmak amacıyla hazırlanmaktadır. Bu bilgiler şahsi tanı ve tedavi yöntemi olarak değerlendirilmemelidir. Sitede yer alan bilgiler psikolojik /eğitimsel müdahalenin yerini tutmaz. Kendi ruhsal,fiziksel sağlığınız yada çocuğunuzun ruhsal,fiziksel sağlığı ile ilgili herhangi bir şüpheniz olduğunda daima uzmanlar ile temasa geçmelisiniz. Siteden yapılan alıntılar tek koşul altında izin kapsamındadır. Alıntı yapmak için blog sahibinden izin alınmalı, alıntı için bu sitenin linki ve ismine görülür şekilde yer verilmelidir. Aksi 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur.

  • Black Facebook Icon
  • Black Instagram Icon
  • Black Pinterest Icon
  • Black Twitter Icon

© 2035 by Bump& Beyond. Powered and secured by Wix

bottom of page