Uyku hepimizin hayatı için önemlidir. Uyuduğumuzda dinleniriz, vücudumuz enerji toplar; iyi bir uyku uyumak, ruh
sağlığımızı da doğrudan etkiler. Uyku aynı zamanda rüyalar nedeniyle de önemlidir, rüya gördüğümüzde, o gün tüm yaşadıklarımızı işleriz. Yapılan araştırmalar, uykuda uzun süreli hafızanın güçlendiğini ve bunun okul başarısını doğrudan etkilediğini göstermektedir.
Çocuklara, uyku alışkanlıklarının kazandırılması onların güne, hayata olumlu, artı bir adımla başlamalarını sağlar.
Çocuğuma uyku düzenini nasıl öğretebilirim?
YAPIN:
· Uyku zamanı özel bir zaman olsun. Uyku zamanında, çocuğunuzla bire bir, sevgi dolu, güvenli ve huzurlu bir zaman geçirin. Çocuğunuzun uyku düzeni konusunda kararlı ve istikrarlı olun: uyku rutini tamamlandıktan sonra ışıklar kapanır ve uyuma vaktidir.
· Akşamları çocuğunuzun ne zaman fiziksel olarak yorulduğunu, uykusunun ne zaman gelmeye başladığını iyi gözlemleyin. Bu an çocuğunuzun yatağa gitmesi için en iyi andır. Uyku rutinine, uyku zamanından önce başlamalısınız. Eğer uyku zamanını geçirirseniz çocuğunuz hareketli bir döngüye geçer. Bu döngüde çocuğunuzun hareketliliği ile baş etmek ve uyumasını sağlamak daha güç olacaktır.
· Düzenli günlük rutinleriniz olsun; aynı saatte uyuma-uyanma, belirli yemek saatleri, öğlen uykusu saati, banyo saati, kitap saati, oyun saati gibi. Çocuklar ve bebekler onları neyin beklediğini bilmek isterler ve böyle bir düzen içinde kendilerini daha güvende hissederler.
· Basit, kolay bir uyku rutini oluşturun. Bu sayede çocuğunuz daha güvende ve rahat hissedecektir ve uykuya geçiş daha kolay olacaktır.
· Bu rutin çok uzun sürmemelidir ve çocuğun uyuduğu odada gerçekleşmesi daha faydalı olacaktır. Rutin; sakin oyunlar, banyo, sarılma, hikaye okuma, iyi geceler demek, ninni söylemek gibi şeylerden oluşabilir. Bu rutin çocuğunuzun yaşına ve ihtiyacına göre değişecektir.
· Uyku düzenin her yerde uygulanabilir olmasına dikkat edin. Böylece çocuğunuzun uyumasına nerede olursanız olun yardımcı olabilirsiniz.
· Çocuğunuzun gün içinde deşarj olabileceği, hareketli aktivitelerde yer almasına dikkat edin; ancak uyku saatine yakın sakin aktiviteler seçin.
· Işık, beyindeki uyku-uyanıklık döngüsüne sinyal göndermeye yarar. Işıkları uyku zamanına doğru azaltın; karanlıkta uyumaya alıştırın. Sabah olduğunda ise aydınlık olması yararlı olacaktır.
YAPMAYIN:
· Sakın bebeğinizin sakinleşmesi için biberonuna meyve suyu veya süt koymayın. Bu ileride dişlerde çürüğe sebep olur. Su koymanızın bir zararı olmayacaktır. Beslenme ve uyku ilişkisi ilk bir yıldan sonra son bulmalıdır. 1 yaştan itibaren bebekler gece beslenmesine ihtiyaç duymadan, gece boyunca uykuyu sürdürebilirler.
· 6 aylık öncesinde bebeğinize katı yiyecekler vermeyin. Daha öncesinde katı yiyecekler verdiğinizde bebeğiniz bu yiyecekleri sindiremeyebilir ve gece karın ağrısı yaşayabilir. Genel kanının tersine karnı tıka basa dolmuş bebekler gece daha zor uyurlar.
· Çocuğunuzun yatağını oyuncaklarla doldurmayın. Çocuğunuzun yatağını sadece uyumak için kullanmak en iyisidir. Çok fazla oyuncak olduğunda dikkat dağıtıcı olabilir. Bir- iki tane çok sevdiği oyuncağının yatarken yanında olması yeterlidir. Bu çocuğunuzu hem rahatlatır hem de ayrı yatmasına yardımcı olur.
Asla çocuğunuzu yatağa göndermek bir ceza olmasın. Uyku zamanı güvenli, huzurlu, sevgi dolu olmalıdır. Amacınız çocuklara uyku zamanın huzurlu bir ihtiyaç olduğunu öğretmektir. Uyku zamanına yakın zamanlarda etraf sakin ise çocuğunuz daha rahat uykuya dalacaktır.
Çocuğunuza içinde kafein olan yiyecek veya içecekler (çay, kola, sıcak çikolata gibi) vermeyin. Gün içinde çok daha önce alınan kafein bile çocuğunuzun uyku döngüsünü bozabilir.
2 yaşından itibaren çocuğunuzun günde 1-2 saatten fazla televizyon izlemesine izin vermeyin. Uyku zamanında ise hiç izin vermeyin. (2 yaşına dek televizyon hiç önerilmemektedir) Eğer çocuğunuzun odasında televizyon var ise kaldırın. Araştırmalar, uyku problemlerinin çocuğun uyuduğu odada televizyon olması ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Bilgisayar, video oyunlarının veya internetin çocuğun odasında bulunması kötü uyku kalitesi ile bağlantılıdır.
Çocuğum yeterli uyuyor mu? Ne kadar uyumalı?
Aşağıdaki tablo size bir çocuğun ortalama uyku sürelerini gösteriyor.
Yaş | Gece Uykusu (saat) | Gündüz Uykusu (saat) | Toplam Uyku (saat) |
1 aylık | 8.5 | 7.5 | 16 |
3 aylık | 6-10 | 5-9 | 15 |
6 aylık | 10-12 | 3-4.5 | 14.5 |
9 aylık | 11 | 3 | 14 |
12 aylık | 11 | 2.5 | 13.5 |
18 aylık | 11 | 2.5 | 13.5 |
2 yaş | 11 | 2 | 13 |
3 yaş | 10.5 | 1.5 | 12 |
4 yaş | 11.5 | 0 | 11.5 |
5 yaş | 11 | 0 | 11 |
6 yaş | 11 | 0 | 11 |
7 yaş | 11 | 0 | 11 |
8 yaş | 10-11 | 0 | 10-11 |
9 yaş | 10-11 | 0 | 10-11 |
10 yaş | 10 | 0 | 10 |
11 yaş | 10 | 0 | 10 |
12-13 yaş | 9.5-10 | 0 | 9.5-10 |
14 yaş | 9.5 | 0 | 9.5 |
15 yaş | 9.5 | 0 | 9.5 |
16 yaş | 9.25 | 0 | 9.25 |
Farklı insanlar farklı sürelerde uykuya ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuzun yeterli uyku alıp almadığını, uyanık olduklarındaki davranışlarından, ruh hallerini gözlemleyerek anlayabilirsiniz.
Çocukların yaşayabilecekleri uyku sorunları nelerdir?
Uyku Yoksunluğu: Yeterli uykunun uyunmamasıdır. Bu durum ciddi sorunlara yol açabilir. Toplumumuzda oldukça yaygındır. Yaşına uygun yatma saatleri yerine yetişkinlere kolaylık sağlayacak (üstelik değişken) yatma saatleri uygulamaktayız ki bu çok sakıncalıdır.
Gece Uyanması: Her çocuk bazı geceler daha hafif uyuyup, uyandığı zamanlar olabilir. Fakat bu durum çok sık ve düzenli hale gelir, çocuğunuz uykuya dalmada problem yaşamaya başlarsa soruna işaret eder.
Uyku ile ilişkilendirmeler: Bu çocukların uyandıktan sonra uykuya dalamamalarının temel sebeplerindendir. Çocuk uykuya dalmayı sallanma veya emzik emme ile bağdaştırdığında onlar olmadan kendiliğinden uykuya dalamaz.
Ayrılık Problemleri: Ayrılık problemleri hem sizi hem de çocuğunuzu etkileyebilir. Çocuğunuz siz orada olmadığınızda endişeli hissedebilir ve bu durumda gevşeyip uykuya geçiş yapamaz. Aynı şekilde sizde çocuğuz için endişelendiğiniz için en ufak seste onu kontrol etme ihtiyacı duyabilirsiniz. Bu sorun ileride de yaşanabilecek ciddi sorunların ilk işareti olabilir.
Uykuya direnç/Uykuya geçişte zorlanma: Çocuğunuz uyumak istemediğinde bağırması, koşuşturması, tepinmesi vb. şekillerde tepki göstermesi durumudur.
Parasomni: Uyku bozuklukları ile ilişkilidir. Diş gıcırtma, gece terörü, kâbuslar, uykuda yürüme, alt ıslatma, huzursuz bacak sendromu gibi.
Gece Terörü: Uyku bozuklukları, küçük çocuklar ve okul çocukları arasında sıklıkla görülür. Bunun bir türü olan gece terörü 3-5 yaş arası özellikle erkek çocuklarda yaşanmaktadır. Ender olarak kız çocuklarında ve uyku problemlerine yatkın yetişkinlerde de görülmektedir. Diğer uyku bozuklukları gibi, irsî bir bağlantısı vardır. Gece terörü yaşayan çocuklar uyanıklarmış gibi görünseler de, aslında uykunun ileri evrelerindedirler. Karabasan/kabuslar ile karıştırılmamalıdır, onlar uykunun ilk evrelerinde görülür.
Gece terörü yaşayan çocuk diğer kişiler tarafından görülmeyen bir uyarımdan ürkmektedir. Bazen yüzlerinde ‘’dehşet’’ ifadesi vardır, bazen sadece ‘’garip‘‘ davranışlar sergilerler. Çoğunlukla gözler açık, odaklanmamış boş bakışlar, korku, terleme, titreme, bağırma görülür ve dış etkenlere karşı tepkisiz olurlar. Yürüyebilir ya da oturup kalabilirler. Sonra bu yaşanan olayı hatırlamazlar. Ulaşılmaz, telkin edilmez halleri izleyen içinde ürkütücüdür ve çaresizlik hissi uyandırabilir.
Gece terörü uykunun 3. ve 4. safhalarında bir kesinti nedeni ile oluşur. Yaşanan stresli olayların, okuldaki ve/veya evdeki sorunların, uykusuzluk ile yakın bağlantısı vardır. Ender olarak yetişkinliğe kadar veya ömür boyu sürer. Çoğunluk ise yaş ilerledikçe gece terörünü atlatılır. Ebeveynin şefkatli anlayışı, uyandırmaya teşebbüs etmeden, hafifçe dokunmalar yeterli olacaktır. Stresi azaltıp, düzenli ve yeterli uyku uyumasını sağlamakta şarttır.
Gece Terörünü Engellemek için Genel Öneriler:
1.Yatmaya ve uykuya hazırlık rutini geliştirin.
2.Çocuğunuzun hep aynı odada, aynı yatakta yatmasını sağlayın.
3.Mümkünse yatma saatinde evdekilerin hareketliliği azaltılmalıdır.(Müzik, TV, misafir sesleri gibi)
4.Yatak odası loş olmalı, gece lambası çok kuvvetli olmamalı-hem ürkütücü gölgeler yaratır ,hem melatonin hormonunun çalışmasını yavaşlatabilir.
7.Çocuğun odasında, yatağının yakınında fişe takılı elektronik alet bulundurulmaması(saat, radyo, TV, bilgisayar gibi) önemlidir.
8.Gece terörü yaşandığında ise sakin bir şekilde çocuğun yanında geçmesini beklemek en doğrusudur. Eğer çok şiddetli ise veya kendine zarar veriyorsa, uzaman başvurmanız çok önemlidir.
Yaşanılan uyku sorunlarına çözüm olarak; önceden bahsedildiği gibi uygun bir rutini huzurla ve istikrarla uygulamak önemlidir. Eğer sorun devam eder ise altta yatan olası bir psikolojik sorunun tespiti için bir uzman başvurmanız doğru olacaktır.
Comments