Çocuğunuzdan ilk kez daha uzun saatler ayrı almak ebeveyn olarak sizin için de zorlayıcı olabilir. Hoşça kal demek, vedalaşmak bazen endişe, üzüntü gibi duyguları yüzeye getirebilir. Çocuğunuzun ilk ayrılıklarda ayrılık kaygısı yaşaması, üzgün hissetme normal gelişimin bir parçası olabilir ancak bazı durumlarda ayrılık kaygısı günlük işlevleri etkileyecek kadar yoğun deneyimlendiğinde bunun farkına varılması önemlidir.
Ayrılık Kaygısı Nedir?
Ayrılık kaygısı, bebeğin veya çocuğun ebeveyninden ayrı olmasına yönelik korkusu, kaygısıdır.
Çocuklarda ayrılık kaygısı, 6 ay ile 3 yaş arasında sıkça görülür. Ebeveyni veya bakım vereni gözlerinin önünde olmadıkları anlarda ayrılık kaygısı deneyimlerler, ağlayabilir, öfkelenebilirler. Henüz erken yaşlarda ebeveyninden ayrılma ve kavuşma deneyimleri kısıtlı olduğundan, göremediklerinde hiç geri dönmeyecekmiş hissine kapılabilirler. Bilişsel ve duygusal gelişim gösterdikçe çocuklar ebeveynlerini göremedikleri alanda dahi onların yan oda da, evde olduklarını bilişsel olarak kavrayabilir ve duygusal olarak geri döneceklerine dair güvende hissettiklerinde kendilerini bir başka güvenilir yetişkin ile regüle edebilirler. Ve ayrılığın geçici olduğunu, kavuşmanın olacağını içselleştirirler.
Ayrılık kaygısı gelişimsel olarak ortaya çıkar, bazı evrelerde söner bazı evrelerde ise tekrar gündemde yer alır. Ancak bazı durumlarda ayrılık kaygısı çocuğun gündelik hayatını büyük ölçüde sekteye uğratacak boyutlara çıkar. Bu durumlarda mutlaka profesyonel destek alınmalıdır. Çocuğunuzun ayrılık kaygısı yaşadığını düşünüyorsanız kendinize sorabileceğiniz birkaç soru:
· Çocuğunuz ayrılığın olacağı günden önceki gece yoğun kaygı belirtileri gösteriyor mu?
· Çocuğunuz sıklıkla ailenizden, sevdiği birinin başına gelebileceklerden dolayı yoğun bir kaygı yaşıyor mu?
· Çocuğunuz kalabalıkta kaybolmak, kaza geçirmek, düşmek gibi konularda yoğun kaygısını ifade ediyor ya da gösteriyor mu?
· Çocuğunuz okul veya okul dışı etkinliklere katılımı konusunda yoğun kaygı belirtileri gösteriyor mu?
· Çocuğunuz belirli bir ebeveyni olmadan uykuya geçmekte yoğun tepkiler gösteriyor mu?
· Çocuğunuz ayrılık, ayrılmalar hakkında kabuslar görüyor mu?
· Çocuğunuz evden veya ebeveyninden ayrılmadan önce fiziksel hastalık semptomları gösteriyor mu?(Karın, baş ağrısı, kusma, bulantı (ayrılık esnasında veya sonrasında)
Ayrılık kaygısının bu denli yoğun yaşanması, geçmiş ebeveyn-çocuk zorlu deneyimlerden, ebeveynlik tutumlarından veya gelişimsel zorluklardan kaynaklanabilir.
Okul senesinin başlaması ayrılık kaygısını tetikleyebilir. Çocuğunuzu ilk okul gününden önce hazırlamak için önerileri aşağıda bulabilirsiniz. Aşağıdaki ayrılık kaygısıyla ilgili öneriler , çocuğunuzun yeni bulunacağı durumların tümüne uyarlanabilir.
Okulu tanıyın. Çocuğunuz ilk kez okula başlıyor ya da yaz tatili sonrasında okula dönüyor ise de ilk günden önce okul ortamını ona tanıtmak kaygısını azaltacaktır. Yürürken veya araba ile okul yolundan birkaç kez geçmek, okulu göstermek hatta eğer okul ile görüştüğünüzde uygun olursa okulun bahçe alanına girerek çocuğunuz için bir başlangıç yapabilirsiniz. Okulun oryantasyon günlerine mutlaka çocuğunuzun katılıyor olması önemlidir.
Hikayelerden faydalanın. Okula başlama, yeni okul veya ayrılıklarla ilgili çocuğunuzun yaşına uygun hikaye kitaplarını inceleyip çocuğunuz ile paylaşmanız onu biraz olsun rahatlamasına alan açar.
Aşamalı ilerleyin. Çocuğunuz yoğun bir kaygı deneyimliyor ise, okul psikoloğu ile mutlaka görüşün. Ani veya gizli ayrılıklardan kaçının. Aşamalı akış için bir örnek şöyle olabilir.
Okul başlamadan, okulun önünde yavaşlayarak ama durmadan yola devam etmek
Okul başlamadan okulun yakınlarına arabanızı park etmek ve okul hakkında sohbet etmek
Okul açık değilken, okul kapısına yürümek ve orada durup sohbet etmek
Ev içinde belli rutinleriniz ve bir düzeniniz olsun. Belirli saatlerde yemek yemek, uyku saati gibi belirgin anların rutinini tutmak ve aynı zamanda çocuğunuz ile geçirdiğiniz kaliteli zamanında belli bir rutinde kalması önmelidir. Örneğin her gece uyumadan önce hikaye kitabı okumanız gibi.
Okul saatleri bittiğinde birlikte ne yapacağınızı konuşun. Çocuklar okul saati bittiğinde bazen ebeveynlerini tekrar göremeyecekleri kaygısı taşırlar. O gün içinde sizin neler yapacağınızı ve sonrasında birlikte yapacaklarınızı paylaşmak yararlı olabilir.
Kısa ayrılıkları pratik edin. Çocuğunuzu güvendiğiniz bir akrabanız veya arkadaşınız ile hızlı bir işinizi halletmek üzere çocuğunuza önceden haber vererek ve vedalaşarak bırakın. Çocuğunuzu gözlemleyin. Yavaş yavaş bu ayrılığa sağlıklı şekilde alıştığını gördükçe süreyi yavaşça arttırabilirsiniz.
Ayrılığı kolaylaştırmak için çocuğunuzun yanına yumuşak veya sevdiği bir oyuncağı verin. Çocuklar kendilerini iyi hissetmediklerinde, kendilerini güvende ve iyi hissettiren bağlı oldukları oyuncaklarından güç alırlar.
Çocuğunuz korktuğunda ona destek verin. Çocuğunuz ile birlikteyken size söylediklerine gerçekten kulak verin. Kaygı ve endişelerini sözel veya bedensel olarak ifade ettiğinde şefkatle yaklaşın.
Okul içerisinde keyif aldığı anları ona hatırlatın ancak zorlanmasını yok saymayın.
Ertesi gün öğretmeni ve arkadaşları ile yapacakları etkinlik için evde minik bir hazırlık yapabilir, okula ertesi sabah götürmesi için destek verebilirsiniz.
Okul eğer serbest kıyafet ise tüm giyimini kendisinin seçmesi için alan açın, eğer üniformalı ise saç tokası, çorap, ayakkabı, çantasına eklediği kişisel süs için kendisinin seçmesine izin verin.
Hayatınızda zorunlu olmayan değişiklikleri erteleyin.Değişikliğe adapte olmak için bir süre sabit bir alan gerekir. Aynı zamanlamalarda fazla olan değişiklikler çocuğunuzun sinir sistemindeki alarmı devreye sokabilir. Üst üste değişimleri eğer ki imkanınız varsa getirmemek iyi bir fikir olur. Yeni bakıcı, yeni bir yere tatile gitmek, taşınmak, boşanma, yeni evlilik, kardeş, yeni bir oyun ortamı gibi.
Vedaları önemseyin. Ayrılıklar sadece çocuklar için değil ebeveynler için de zor olabilir. Veda anlarından kaçınmak yerine o an duygunuz ile temasa geçin. Sinir sisteminizi sakinleştirecek stratejinizi uygulayın ve veda rutininizi gerçekleştirin. Gizlice, görünmeden vedadan kaçmaya eğiliminiz var ise ve gizlice gittiğinizde çocuğunuz ağlamayı o şekilde kestiği geri bildirimini alsanız da bu sağlıklı bir uyumlanma olmadığını lütfen hatırlayın.