Serbest Çizim
Çocuğunuza resim kağıdı ve çeşitli renklerde kalemler verin. İçinden geldiği gibi, o sırada ne hissettiğini yansıtacak çizgiler çizmesini isteyin. Çizimi ve veya duyguları hakkında konuşmak isterse dikkatle dinleyin. Konuşmak istemezse zorlamayın. Duygu durumu değiştikçe başka renklerle başka çizimler yapmasını da önerebilirsiniz.
Beden Duyu Haritası
Çocuğunuzu bir ambalaj kağıdı üzerine yatırıp vücudunun çevresinden gazlı kalem ile çizin. Farklı renk ve kalemlerle duyuları ve duygularını gösterecek kodlama sistemi oluşturmasına yardımcı olun. Sonra bu kodları kullanarak, farklı duyu ve duyguları hissettiği yerleri beden haritası üzerinde işaretlemesini isteyin.
Eğer çocuğunuz kendi bedenin çizilmesini istemiyorsa kağıda bir kurabiye insan çizebilirsiniz. Bu çizim üzerinden duyu ve duyguları gösterecek şekilde boyamasını isteyebilirsiniz.
Örneğin:
Mavi -üzgün
Turuncu- eğri çizgiler sinirli
Pembe benekler- mutlu
Mor eğik çizgiler- enerjik
Kahverengi -sıkılmış
Yaşananları anlatan bir sahne veya hikaye çizmek
Çocuğunuzun başına gelenleri/ hissettiklerini gösteren bir resim çizmesini isteyin ama nasıl çizeceğine dair yönergeler vermeyin. Çocuğunuzun sanat yapmak ya da doğruyu yansıtmak amacıyla resim yapmadığını unutmayın. Travmatik stresin iyileşmesi bağlamında çocukların çizimlerinin amacı, sıkışmış enerjinin deşarj edilmesidir. Bu dönüşümü sağlayan bir süreçtir. Sanatsal faaliyet, duyguları keşfetmek ve anlamak için güvenli bir yoldur. Her şey olabilir. Sanatsal özgürlük, sıklıkla duygusal özgürlük getirir.
Endişe ve Korku Çizimleri ve Tersi
Olayı çizmek çocuğunuzu rahatlamadıysa bu etkinliği deneyebilirsiniz.
Çocuğunuzdan iki ayrı kağıda iki ayrı çizim yapmasın isteyin. Çizimlerin birinde endişe, korku ya da onun iyi hissetmesini engelleyen her ne ise o duyguyu betimlemeli, diğerinde ise tam tersi -onu rahatlatan, umut veren, iyi, mutlu, güvende ve huzurlu hissetmesini sağlayan bir şeyi anlatsın. Sıklıkla çocuklar bunu doğal olarak yaparlar. Bir felaketi, araba kazasını çizer ardından da bir gökkuşağı remi yaparlar. İki hangi resmi yaptığı önemli değildir, buna çocuğunuz karar versin. Resimlerini bitirdiğinde, bu iki resme baktığında hissettiği duygu ve duyuları sizinle paylaşabilir. Çocuğunuzun paylaşımından sonra ‘endişe resminin üstüne bu duygunun tersini betimlediği resimle örtebilir , değişimi fark edebilir. Bu alıştırmanın bir diğer versiyonunda kağıdı ikiye katlayarak tek kağıt da kullanılabilir.
Zorlu durumlarda yardımcı olan içsel ve dışsal kaynaklar...
Herkesin kaynakları vardır. Her bedenin de kaynakları söylenebilir. Bu kaynaklar kişinin fiziksel, duygusal, zihinsel ve ruhani iyiliğini destekleyen her şey içerir. Kaynaklar içsel, dışsal ya da hem içsel hem de dışsal olabilir. Çocuklar içsel kaynaklarla doğarlar ama bu kaynakların hissedilir hale gelebilmesi için onları destekleyecek yetişkinlere bağımlıdırlar (dış kaynak). Çevresindeki yetişkinlerden destek alan çocuk, ihtiyaç duyduğunda kendi kaynaklarına yönelme becerisi edinebilir. Çocuğun yaşadığı stresli olay, bastığı zemini kaydırdığında en iyi kaynak kendi gücünü ve direncini hissedebilmesidir.
Dış kaynaklar, çocukların güvenlerini yeniden kazanmalarına ve onların iç kaynaklarının güçlenmesine yardımcı olabilir. Bu kaynaklar, sıkıntılı zamanlarda çocukların olayla başa çıkmalarına da yardımcı olur. Evde beslenen hayvanlar, büyükanne, büyükbabalar, bahçeye bir şeyler dikmek, bir arkadaşın evi, çocuğun en sevdiği teyzesi, şiirler, şarkı söylemek, top oynamak, elde bir şeyler yapmak, yüzmek, anne ya da baba, yumuşak oyuncaklar, mektup yazmak, açık havada oynamak, kardeşler, öğretmenler. Tanrı, taş koleksiyonu, bisiklete binmek, izcilik, yürüyüş, resim yapmak, okumak, dans etmek, müzik aleti çalmak, futbol takımı, dağlar, sahil, kendi odaları, dans etmek, matematik, jimnastik, dramatik oyunlar, yıldızlara bakmak, büyükannenin kuştüyü yorganı, boyalar, kimya seti, kurabiye yapmak, suda taş kaydırmak, arkadaşlarla sohbet ve kovalamaca oynamak dış kaynaklardır.
Çocuğunuzla birlikte kaynaklarını değerlendirdikten sonra stresli olayla başa çıkmasına yardımcı olan kaynaklardan birini seçmesini isteyin ve bu kaynağın resmini yapmasını isteyin. Sonra, en son ne zaman bu seçtiği kişiyle ya da hayvanlarla birlikte olduğunu ya da bu etkinliği yaptığını hatırlamasını ve bunu kendisine ne (duyular ve duygular) hissettirmesini fark etmesini söyleyin. Daha iyi çocuklar vücutlarında iyi hissettikleri yerleri gösterebilirler.
Kaçış, çaresizliğin evrensel panzehiridir. Her çocuk, özgürce koşma tutkusunu hissedebilmelidir. Bu alıştırma çocuğunuzun korkutucu durumları saptayabileceğine ve durumlardan kaçabileceğine ilişkin kendisine güvenini geliştirmeye yardımcı olacaktır.
Çocuğunuz onu zorlayan bir olay olduktan sonra, nasıl güven duygusuna kavuştuğunu paylaşmasını isteyin. Nasıl kaçtığını ya da her şeyin yoluna girdiğini nasıl anladığını da sorabilirsiniz. Kimse ona yardım etmiş mi , yoksa yalnız mıymış? Kendisine yardım edecek bir şey yapabilmiş mi? Yardıma ihtiyacı olduğunu yetişkinlere nasıl ifade etmiş?
Çocuğunuzun bir ya da iki noktaya odaklanmasın sağlayın:
Kaçmak ve kendini güvende hissetmek için ne yapmış? (yerden yüksek bir yere çıkmak, görünmemek için kendini daha küçük göstermek, görülebilmek için kendini daha büyük gösterecek bir şey yapmak, plan yapmak, nefesini tutmak, tırmanmak, itmek, koşmak, saklanmak, beklemek, geri çekilmek, başını korumak vb.)
Ona kim yardım etmiş? (bağırmak, koşma becerisi, doktorlar, tekme atmak, kardeşi, bir komşu, ağaç dalı, bir hayvan, şans, zaman, iç gücü, sakin ve hareketsiz kalma, bir arkadaşı, can yeleği, anne/baba, çevikliği vb.)
Şimdi çocuğunuza ‘kaçış sahnesini’ çizmesini ve boyamasını söyleyin. Daha sonra resmini dikkatlice incelemesini ve resminde nelerin kendisinde hoşuna giden bir duygu uyandırdığını bulmasını isteyin. (örnekler: Güçlü, şanslı, rahatlamış, sevilmiş, desteklenmiş, sıcak, cesur, gururlu, hızlı, akıllı vb.)
Son olarak çocuğunuzdan bu duygulara eşlik eden bedensel duyuları bulmasını isteyin. Bu duyu ve duyguların tadını çıkarması için ona bol bol zaman verin. Bunu yaptığı süre boyunca, iyi duyguların bedeninin başka bölümlerine de yayılıp yayılmadığına dikkat etmesini söyleyin.
Çocukların yaşadıklarıyla başa çıkmasına yardımcı olacak kaynakların resimleri
Herkesin kaynakları vardır. Her bedenin de kaynakları söylenebilir. Bu kaynaklar kişinin fiziksel, duygusal, zihinsel ve ruhani iyiliğini destekleyen her şey içerir. Kaynaklar içsel, dışsal ya da hem içsel hem de dışsal olabilir. Çocuklar içsel kaynaklarla doğarlar ama bu kaynakların hissedilir hale gelebilmesi için onları destekleyecek yetişkinlere bağımlıdırlar (dış kaynak). Çevresindeki yetişkinlerden destek alan çocuk, ihtiyaç duyduğunda kendi kaynaklarına yönelme becerisi edinebilir. Çocuğun yaşadığı stresli olay, bastığı zemini kaydırdığında en iyi kaynak kendi gücünü ve direncini hissedebilmesidir.
Dış kaynaklar, çocukların güvenlerini yeniden kazanmalarına ve onların iç kaynaklarının güçlenmesine yardımcı olabilir. Bu kaynaklar, sıkıntılı zamanlarda çocukların olayla başa çıkmalarına da yardımcı olur. Evde beslenen hayvanlar, büyükanne, büyükbabalar, bahçeye bir şeyler dikmek, bir arkadaşın evi, çocuğun en sevdiği teyzesi, şiirler, şarkı söylemek, top oynamak, elde bir şeyler yapmak, yüzmek, anne ya da baba, yumuşak oyuncaklar, mektup yazmak, açık havada oynamak, kardeşler, öğretmenler. Tanrı, taş koleksiyonu, bisiklete binmek, izcilik, yürüyüş, resim yapmak, okumak, dans etmek, müzik aleti çalmak, futbol takımı, dağlar, sahil, kendi odaları, dans etmek, matematik, jimnastik, dramatik oyunlar, yıldızlara bakmak, büyükannenin kuştüyü yorganı, boyalar, kimya seti, kurabiye yapmak, suda taş kaydırmak, arkadaşlarla sohbet ve kovalamaca oynamak dış kaynaklardır.
Çocuğunuzla birlikte kaynaklarını değerlendirdikten sonra stresli olayla başa çıkmasına yardımcı olan kaynaklardan birini seçmesini isteyin ve bu kaynağın resmini yapmasını isteyin. Sonra, en son ne zaman bu seçtiği kişiyle ya da hayvanlarla birlikte olduğunu ya da bu etkinliği yaptığını hatırlamasını ve bunu kendisine ne (duyular ve duygular) hissettirmesini fark etmesini söyleyin. Daha iyi çocuklar vücutlarında iyi hissettikleri yerleri gösterebilirler.
Kaçış, çaresizliğin evrensel panzehiridir. Her çocuk, özgürce koşma tutkusunu hissedebilmelidir. Bu alıştırma çocuğunuzun korkutucu durumları saptayabileceğine ve durumlardan kaçabileceğine ilişkin kendisine güvenini geliştirmeye yardımcı olacaktır.
Çocuğunuz onu zorlayan bir olay olduktan sonra, nasıl güven duygusuna kavuştuğunu paylaşmasını isteyin. Nasıl kaçtığını ya da her şeyin yoluna girdiğini nasıl anladığını da sorabilirsiniz. Kimse ona yardım etmiş mi , yoksa yalnız mıymış? Kendisine yardım edecek bir şey yapabilmiş mi? Yardıma ihtiyacı olduğunu yetişkinlere nasıl ifade etmiş?
Çocuğunuzun bir ya da iki noktaya odaklanmasın sağlayın:
Kaçmak ve kendini güvende hissetmek için ne yapmış? (yerden yüksek bir yere çıkmak, görünmemek için kendini daha küçük göstermek, görülebilmek için kendini daha büyük gösterecek bir şey yapmak, plan yapmak, nefesini tutmak, tırmanmak, itmek, koşmak, saklanmak, beklemek, geri çekilmek, başını korumak vb.)
Ona kim yardım etmiş? (bağırmak, koşma becerisi, doktorlar, tekme atmak, kardeşi, bir komşu, ağaç dalı, bir hayvan, şans, zaman, iç gücü, sakin ve hareketsiz kalma, bir arkadaşı, can yeleği, anne/baba, çevikliği vb.)
Şimdi çocuğunuza ‘kaçış sahnesini’ çizmesini ve boyamasını söyleyin. Daha sonra resmini dikkatlice incelemesini ve resminde nelerin kendisinde hoşuna giden bir duygu uyandırdığını bulmasını isteyin. (örnekler: Güçlü, şanslı, rahatlamış, sevilmiş, desteklenmiş, sıcak, cesur, gururlu, hızlı, akıllı vb.)
Son olarak çocuğunuzdan bu duygulara eşlik eden bedensel duyuları bulmasını isteyin. Bu duyu ve duyguların tadını çıkarması için ona bol bol zaman verin. Bunu yaptığı süre boyunca, iyi duyguların bedeninin başka bölümlerine de yayılıp yayılmadığına dikkat etmesini söyleyin.
Kaynak: Peter Levine/ Maggie Kline