Çocuğum Okula Gitmek İstemiyor, Çocuğumun Okul Korkusu Var ama Neden?

Okula gitmek istemeyen bir çocukla karşılaşmak, ebeveyn için hem üzücü hem de kafa karıştırıcı olabilir. “Biraz isteksizliği vardır, geçer” denebilir; ama ısrarla okula gitmeyi reddetme, sabahları midesi bulanma, ağlama, okul kapılarında ağlayıp geri dönme gibi davranışlar varsa, bu durumun ardındaki nedenleri anlamak gerekir. Çünkü okul reddi veya okul korkusu (school refusal) çoğunlukla bir davranış sorunu değil, çocuğun yaşadığı stresin, kaygının veya güvensizliğin dışavurumudur.

Okula Gitmeme Davranışının Temel Nedenleri

Okula gitmeme davranışının arkasında farklı, bazen birbiriyle ilişkili birçok etken olabilir. Genel başlıklar halinde en yaygın nedenler şunlardır:

1. Kaygı ve Panik

Bazı çocuklar ayrılma kaygısı, sosyal kaygı veya performans kaygısı nedeniyle okula gitmek istemez. Sınav, sunum, öğretmenden korkma ya da sınıf içi etkileşimler kaygı yaratabilir. Kaygı, beden dilinde mide bulantısı, baş ağrısı, titreme gibi fiziksel belirtilerle de kendini gösterir.

2. Okul Ortamına İlişkin Sorunlar

Zorbalık, arkadaş ilişkileri, öğretmenle çatışma veya sınıf ortamındaki olumsuz deneyimler; çocuğun okulu güvenli bir yer olarak görmemesine yol açabilir. Çocuk, kendini kabul edilmeyen veya alay edilen biri olarak hissediyorsa okula gitmekten kaçınabilir.

3. Akademik Zorluklar

Anlama güçlüğü, öğrenme güçlüğü (ör. disleksi), veya sürekli başarısızlık hissi çocukta “okul bana göre değil” düşüncesi oluşturabilir. Bu durumda okul reddi, çocuğun başarısızlık duygusundan kaçma stratejisi hâline gelebilir.

4. Aile İçi Duygusal Etkenler

Evde yaşanan değişimler (taşınma, boşanma, yeni kardeş), ebeveyn kaygıları veya aile içi çatışmalar çocuğun duygusal kaynaklarını tüketir. Bu da çocuğun okulda başa çıkma kapasitesini azaltır.

5. Rutin ve Uyku Problemleri

Düzensiz uyku, geç yatma ve sabah uyanma güçlüğü, çocuğun okula gitmeyi zor bulmasına neden olabilir. Bedenin okula hazır olmaması, okul reddini kolaylaştırır.

Okul Reddiyle Nasıl İlgilenilmeli?

Öncelikle, çocuğun okula gitmeme davranışı “inat” olarak ya da “kötü alışkanlık” olarak etiketlenmemelidir. Bu davranışın ardındaki duyguyu keşfetmek gerekir. İşte takip edilebilecek adımlar:

Gözlem ve Dinleme: Sabahki tepkileri, okuldan dönüş davranışlarını, uyku ve yemek düzenini gözlemleyin. Çocuğun ne söylediğini değil, ne hissettiğini anlamaya çalışın. “Okula gitmek istemiyorum” cümlesinin ardında “Sınıfta dalga geçtiler” ya da “Öğretmen çok sinirliydi” gibi somut olaylar olabilir.

Okul ile İş Birliği: Rehber öğretmen, sınıf öğretmeni ve gerektiğinde okul psikoloğu ile iletişime geçin. Okuldaki davranışları ve sosyal ilişkileri birlikte değerlendirmek, sorunun kaynağının tespit edilmesini hızlandırır.

Kademeli Geçişler: Bazı durumlarda çocuğu aniden tüm gün okula göndermek yerine, sabah kısa bir süreyle başlaması, öğleye kadar kalması gibi kademeli alıştırmalar işe yarar. Bu yöntemde amaç, çocuğun okulda güven duygusunu yeniden kazanmasını sağlamaktır.

Kaygı Yönetimi Becerileri Öğretin: Nefes egzersizleri, kısa gevşeme rutinleri, duygu etiketleme gibi basit teknikler çocuğun kaygısını azaltır. Bunları evde birlikte çalışmak, çocuğa öz yeterlik hissi verir.

Profesyonel Destek: Okul reddi haftalarca sürüyorsa, çocuğun günlük işlevselliğini, uyku ve beslenmesini bozuyorsa bir çocuk psikoloğu veya çocuk-ergen psikiyatristinden yardım almak gerekebilir. Erken müdahale, okul bağlanmasını kolaylaştırır.

Aileye Pratik İpuçları

• Sabırlı ve kararlı olun: Çocuğun kaygısını küçümsemeyin, ama aşırı koruyucu davranarak kaçınmayı güçlendirmeyin.

• Kısa vadeli hedefler koyun: “Bu hafta 2 gün okula gitmeyi deneyeceğiz” gibi ulaşılabilir hedefler belirleyin. Her başarının ardından küçük bir kutlama yapın.

• Olumsuz konuşmalardan kaçının: “Eğer okula gitmezsen…” gibi tehditler yerine “Bugün okula gittiğin için seni neyle ödüllendirelim?” gibi destekleyici dil kullanın.

• Fiziksel ve duygusal rutin oluşturun: Düzenli uyku, sabah ritüeli ve okul çıkışı konuşma zamanı çocuğun güvenini artırır.

• Sosyal becerileri güçlendirin: Arkadaş edinmeyi destekleyecek aktivitelere (kulüpler, oyun grupları) yönlendirme, okul ortamına uyum sağlamayı kolaylaştırır.

🌿 Ebeveynler İçin 5 Öneri

Önce dinleyin, hemen düzeltmeye çalışmayın. Çocuğun okula gitmek istemesinin sebebini anlamak için empatik sorular sorun.

Okulla iş birliği kurun. Rehber öğretmen ve sınıf öğretmeniyle düzenli iletişim halinde olun.

Kademeli maruziyet uygulayın. Günü kısaltarak veya okulda güvenli bir “buluşma noktası” belirleyerek başlayın.

Kaygı yönetimi teknikleri öğretin. Basit nefes, görselleştirme veya sessiz köşe uygulamaları etkilidir.

Gerekirse profesyonel destek alın. Uzun süren okul reddi psikolojik değerlendirme gerektirebilir.

🌀Eğer çocuğunuzla okul, kaygı ve zor konuları konuşmak için pratik örnekler arıyorsanız, Büyük Konularda Küçüklerle Sohbetler - Ebeveyn ve Çocuklar İçin Önemli Konular kitabımda yaşa uygun sohbet örnekleri ve uygulanabilir diyaloglar bulabilirsiniz.