Çocukluk travması, bir çocuğun yaşadığı, yaşamı tehdit edici, şiddetli ve/veya tehlikeli olarak algılanan rahatsız edici bir olaydır. Travma olayı karşısında çocuğun baş etme mekanizmaları yetersiz kalır ve çocuk savunmasız, çaresiz bir halde kalır. Travma korkuya ve önemli psikolojik, fiziksel veya duygusal zorluğa neden olur. Travmatik olay, bir araba kazası, sevilen birinin ölümü veya deprem ya da kasırga gibi bir doğal afet gibi tek seferlik bir olay olabilir. Fiziksel veya cinsel istismar, ihmal, ırkçılık, zorbalık veya güvenli olmayan bir mahallede yaşamak gibi travmatik deneyim devam ediyor olabilir.
Çocuklarda travma, fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal refahları üzerinde zararlı etkilere sahip olabilir. Çocuklarda çözülmemiş travma yetişkinliğe taşınabilir. Bu nedenle, erken müdahalenin uzun vadeli sonuçları en aza indirmeye ve/veya önlemeye yardımcı olabilmesi için, travmatik bir olayı takip eden haftalar ve aylarda çocuklarda travma belirtilerini tanımak ve gerekli desteğin alınmasına rehberlik etmek önemlidir.
Çocuklarda Travmanın Duygusal İşaretleri
Travma deneyimleyen bir çocuk genellikle duygularını tanımlama, ifade etme ve yönetmede sorun yaşabilir. Bazen duygularını içselleştirirler ve duygusal durumlarında sınırlı bir dil kullanabilir. Strese tepki verirken, güçlü ve öngörülemez bir şekilde tepki verebilirler ve yükselen duygularının yoğunluğunu azaltmakta güçlük çekebilirler.
Bazı çocuklar tehlikeli durumlara karşı duygusal olarak tepkisiz kalabilir ve bu da onların yeniden travma geçirmeye karşı savunmasız olmalarına neden olabilir.
Travmalarının doğası kişilerarası ilişkileri içeriyorsa, kendilerini korumanın bir yolu olarak başkalarıyla etkileşime girerken aşırı derecede uyanık ve savunmacı hale gelebilirler. Çocuğun anlamlı ve güvene dayalı ilişkileri yoksa, duygularını uygun şekilde ifade etmeyi, deneyimlemeyi öğrenemeyebilir, hızla hüsrana uğramış hissedebilirler.
Çocuklarda travmanın duygusal belirtilerinden bazıları şunlardır:
• Üzüntü veya değersizlik hissetmek
• Yoğun öfke ve saldırganlık patlamaları gösterme
• Kolayca korkmak veya korkmak
• Suçluluk veya utanç hissetmek
• Depresyonda veya yalnız hissetmek
• Bir ebeveynden ayrılırken korku göstermek
• Daha fazla ağlama veya çığlık atma
• Çekingen veya daha fazla baskı altında hissetmek
Çocuklarda Travmanın Davranışsal Belirtileri
Küçük çocuklarda travma, gelişmekte olan beyin üzerinde kalıcı olumsuzetkilere sahip olabilir. Beyin, tehditleri tanımaya ve bunlara yanıt vermeye öncelik verdiğinde, beceri kazanımını etkiler ve gelişimi geciktirir. Beynin etkilenen bölümleri arasında limbik sistem, hipokampus ve prefrontal korteks bulunur. Prefrontal korteks duygusal düzenleme, dikkat, biliş, yürütme işlevi ve dürtü kontrolünden sorumludur.
Çocuklarda travmanın davranışsal belirtilerinden bazıları şunlardır:
• Hayal kırıklığına karşı düşük toleransa sahip olmak
• Dissosiyasyon belirtileri gösterme, içine kapanma, kapalı olma, var olmama veya kapanma
• Okul çalışmalarına, projelere, görevlere ve/veya konuşmaya odaklanma veya konsantre olma sorunları yaşama
• Yatağı ıslatma ve/veya parmak emme gibi daha erken bir gelişim aşamasına döndükleri gerileyici davranışlar
• Okula gitmeyi reddetmek
• Sık sık ağlamak
• Uyumakta güçlük çekmek
• Aniden kilo almak veya vermek
• Yeme alışkanlıklarını değiştirme veya düzensiz yeme veya yeme bozukluğu belirtileri gösterme
• Madde kötüye kullanımı ve uygunsuz cinsel aktivite gibi pervasız ve riskli davranışlar sergilemek
• Kendini kesme veya intihara meyilli olma gibi kendine zarar verme belirtileri gösterme
• Güvenlikleriyle ilgili aşırı endişelerini ifade etme
• Özellikle küçük çocuklarda travmatik olayı canlandırmak
Çocuklarda Travmanın Fiziksel Belirtileri
Çocuklar travma yaşadıklarında, bağışıklık sistemlerinin işleyişini olumsuz etkileyebilir. Spesifik olarak, travmaya maruz kalma, bağışıklık sisteminin uzun bir süre boyunca inflamatuar yanıtları aktive etmesine neden olur. Bu, çocukların metabolik sendrom, astım ve enfeksiyonlar gibi hastalıklara karşı daha duyarlı olmasına neden olabilir.
Bağışıklık sisteminin sürekli uyarılması psikosomatik belirtilere neden olabilir. Belirtilerden bazıları baş ağrısı ve karın ağrısıdır.
Bir çocuğun karmaşık travma yaşadığının bir başka fiziksel işareti de vücut düzensizliği ve duyusal haassasiyetlerdir. Vücut düzensizliği, vücudun duyusal uyaranlara aşırı veya yetersiz yanıt vermesidir. Örneğin, çocuk sese, dokunmaya, ışığa veya kokulara karşı aşırı duyarlı olabilir. Bedenlerinin fiziksel bir nedeni olmayan yerlerinde ağrıdan şikayet edebilirler.
Veya vücutlarının ağrı veya dokunuş deneyimlediğini fark etmedikleri için fiziksel duyumlarına karşı duyarsızlaşabilirler. Sonuç olarak, farkında olmadan kendilerini fiziksel olarak yaralayabilirler.
Her çocuk farklıdır ve travmaya nasıl tepki verdikleri, olayın ciddiyeti, çocuğun kronolojik yaşı, çocuğun gelişim aşaması, çocuğun bakım vereninden aldığı destek düzeyi ve ortamın türü gibi birçok faktöre bağlıdır. Çocuğun maruz kaldığı travmatik bir olaydan sonra, nasıl ilerleyeceğine odaklanmak zor olabilir. Bununla birlikte, bakım verenleri, psikoterapistler ve öğretmenler onları tekrar güvende hissettirdiğinde, sinir sistemleri rahatlattığında, keder ve korkularında onlara rehberlik ettiğinde çocuklar travmadan deneyimlerini işleyebilir. Bir çocuğu iyileşmesi sırasında psikolojik destek, travmanın uzun süreli etkilerinden tüm hayatın etkilenmesini önlemek için çok önemlidir.