Uzman Gelişim Psikoloğu Selda Ör bu ay hazırladığı yazıda okul öncesi çocuklarda okula gitmek istememe konusunu ele alıyor, çocuğun okula daha severek gitmesi için anne-babalara öneriler getiriyor.
Okul Öncesi Dönemin Önemi
Beyin gelişimi ve öğrenmenin en hızlı olduğu,kişilik özelliklerinin temelinin atıldığı okul öncesi dönem çocuğun gelişiminde önemli rol oynar.
Çocuğun evde daha sağlıklı, daha mutlu olacağını düşünenler olsa da üç yaş itibariyle çocuğun sosyalleşme ihtiyacı doğmakta ve aile içi destek tek başına yetmemektedir.
Üç yaşından sonra çocuğun anne babadan, evden sağlıklı biçimde ayrılmayı bununla birlikte paylaşma, kurallara uyma, akran ilişkileri geliştirme gibi birçok beceri ve davranışı da öğrenmesi gerekmektedir.
Çocuğun akranlarıyla birlikte olabileceği, bedensel ve zihinsel gelişmelerini en sağlıklı biçimde sürdürebileceği ortam olan okul öncesi eğitimi tüm çocuklar için zorunlu ve gereklidir. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda anne babanın okul öncesi eğitimine verdiği önem, çocuğun okula verdiği önemin temelini oluşturacaktır.
**Yapılan araştırmalar her 10 çocuktan 3’ünün okula gitmek istemediğini, okula giderken huzursuzlandığını ve bu anlamda zorlayıcı davranışları olduğunu göstermektedir.
Okula Gitmek İstemiyor. Peki Ama Neden?
· Tüm gün aile bireyleri ile olan, onların dışındaki insanlarla iletişimi olmayan çocuklar, anne-baba ile veya diğer aile bireyleriyle bağımlı bir ilişki geliştirmektedirler. Bu çocuklar okula gitmekte ve okula uyum sağlamakta diğer çocuklardan daha fazla zorlanırlar.
· Evde ilgi odağı olması sebebiyle, okulda diğer çocuklarla paylaşmak zorunda kaldığı ilginin kendisine yetmemesi
· Ailenin tutumu ( okul/ öğretmen ile ilgili olumsuz konuşmaların çocuğun yanında yapılması, çocuğu öğretmeni ile tehdit etmek vb.)
· Çocuğun okula gitmek istememesikuralsız/sınırsız bir ortamdan kurallı bir ortama geçişte yaşanan zorluklardan kaynaklanabilir. Çocuk evde istediği zaman oyun oynamakta ve kimse ona sınır koymamaktadır ama okul ortamında oyun için sınırlı bir zamanının olması veya istediği zaman oyun oynayamaması çocukta isteksizlik yaratabilir.
· Kardeş doğumu veya kendisinden yaşça küçük kardeşinin evde olması
· Farklı sosyal ortamlarda bulunmayan çocukların, aileden sonra ilk sosyal çevre deneyiminin okul olması
· Ailenin çocuğun yaşına uygun beklentiler içinde olmaması ya da çocuğun mükemmeliyetçi mizacı (Sınıf içinde bilişsel veya sosyal-duygusal alanda kendisinden daha iyi olan çocukların varlığı başarısız hissetmesine neden olabilir. Örn: Öğretmenin sorduğu soruyu ilk cevaplayanlardan olamama durumuna tolerans gösterememe vb.)
· Arkadaş ilişkileri ( Okul öncesi dönemde henüz baş etme mekanizmaları yeterince gelişmediği için sık sık fakat kısa süreli anlaşmazlıkların çıkmasıyla kolayca morallerinin bozulabildiği unutulmamalı)
· Okula başlamadan önce çocuğa okulla ilgili yanıltıcı bilgiler verilmiş olması ( Örn: Okulu sadece oyun oynanan bir yermiş gibi anlatmak yerine, “Bazen sıkılabilirsin ama birçok arkadaşın olacak ne kadar heyecanlı değil mi?” demek daha uygundur.)
· Sık sık rahatsızlanıp okula devam edemeyen çocuklar yaşanan düzensizlik nedeniyle okula adapte olmakta zorlanabilirler.
· Evde annesiyle ya da aile bireylerinden biriyle zaman geçirebileceğini düşünen çocuklarda okula gitmek istememe daha sık görülür.
***Ele alınan nedenler okula gitmek istememenin altında yatan sıklıkla karşılaşılan nedenlerdir ancak tüm davranış örüntüsünü tek bir nedene bağlamanın zor olduğu unutulmalıdır.
Anne-Babalara Öneriler
· Okula gitmemesi durumunda evde sıkılacağını hissettirilmeli hatta herhangi bir sebeple okula gitmediği günlerde, evde geçireceği zamanın okulda geçireceği zamandan daha keyifli olmamasına dikkat edilmelidir.
· Çocuğu okula bırakırken ayrılık sahneleri mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır.
· Gece geç saatlerde yatan ve uykusunu alamayan çocuğun sabah huzursuz olması ve okula gelmek istememesi oldukça doğaldır. Bu nedenle çocuğun uyku düzenine önem verilmelidir.
· Çocuk okula gitme konusunda isteksiz davrandığında okula göndermemezlik yapılmamalı ancak çok zorlayıcı da olunmamalıdır. Sabah hazırlanma sürecinde ağlama davranışı olsa dahi okula gitmesi gerektiği söylenmelidir.
· Okula gitmek çocuğun tercihine bırakılmamalıdır. “ Okula gitmek ister misin?” diye çocuğa sorulmamalı, “Okula gitme vakti” diyerek hazırlanması gerektiği hatırlatılmalıdır.
· Çocuğun güçlü yönleri fark edilmeli ve bunlar vurgulanmalıdır. Özellikle öğretmeninden, okuldan çocukla ilgili alınan olumlu geri bildirimler mutlaka çocukla paylaşılmalıdır.
· Okulun eğlenceli yanları hatırlatılarak, okula gitmeye özendirici konuşmalar yapılmalıdır.
· Öğrenmenin, okulun önemli olduğu mutlaka belirtilmelidir. Okula gitmesi gerektiği tutarlı bir şekilde vurgulanmalıdır.
· Okuldan eve geldiğinde, “Günün nasıl geçti?” diye sormak yerine “Bugün en çok neye güldün?” ,“En eğlenceli oyun hangisiydi? “ diye sorularla yönlendirerek olumlulara odaklanması sağlanmalı.
· Çocuğun okulda olduğu gibi evde de bağımsız yemek yemesine, giyinmesine, uyumasına vb. fırsat verilmelidir. Böylece çocuk otonomi kazanır ve ebeveynlerine olan bağımlılığı azalır.
· Okula gitmek istememesi karşısında tutarlı ve kararlı yaklaşımlara (ciddi rahatsızlıklar dışında çocuğun okula gönderilmesi, okula saatinde gitmek vb.) sahip olunması çocuğun uyum sağlamasını kolaylaştıracaktır.
· Çocuk, okulla ilgili olumsuz bir deneyimini (Örn: Yasemin bugün beni itti.) paylaştığında anne baba olarak verilecek reaksiyonlara dikkat edilmesi gerekmekte, abartılı tepkilerden kaçınılmalıdır. Çocuğun yerine sorunları halledilmemeli, sorun çözme becerilerini geliştirmesi desteklenmelidir.
· Çocuğun güvenini sarsmamak, çocuğa karşı dürüst olmak önemlidir. (“Geziden döndükten sonra seni okuldan alacağım” denildiğinde, acil bir durum olmadığı sürece söylenilene uyulmalıdır.)
· Sınıf öğretmeni ve okul psikoloğunun gözlemleri dikkate alınmalıdır. Sınıf ortamında arkadaşlarıyla, öğretmenleriyle iletişim kuran, mutlu gözlemlenen çocukların arasıra okula gitme konusunda isteksiz olmaları üzerinde fazlaca durulmamalı. Uzun süreli okula gitmek istememe durumlarında ise konu, okul ile paylaşılmalı ve okul psikoloğundan destek alınmalıdır.
· Çocuğu kaygılandıran herhangi bir konu varsa, çocukla konuşarak nasıl başa çıkabileceği konusunda yardımcı olunmalıdır.