top of page
Ayşe Başak Erk

Çocuğunuza Kanseri Anlatmak: Yaşa Uygun Tavsiyeler

Çocuğunuz kanseri hakkında ne kadar şeyi anlayabildiği, çocuğunuzun haberlere nasıl tepki verebileceği, çocuğunuza yardım etmek için ne yapabileceğiniz ya da ona ne söyleyebileceğiniz gibi bazı şeyleri değerlendirirken çocuğunuzun yaşını düşünmeniz faydalı olacaktır. Her çocuğun kendince tepki verdiğini aklınızda bulundurun, bu her yaş için geçerlidir. Bebekler ve Yeni Yürüyenler (0-2 Yaş Arası) Bebekler ve yeni yürüyenlerin hastalık konusunda biraz farkındalıkları olsa da sizden ayrı olmaya ve rutinlerindeki değişikliklere tepki verebilirler. Bu konuda konuşamıyor olabilirler ama çevrelerindeki fiziksel ve duygusal değişimlerin oldukça farkındadırlar. Bebekler ve yeni yürüyenler için asıl meseleler temel fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması ve ayrılığın etkilerinin azaltılmasıdır. Yeni yürüyenler ayrıca bir ebeveyndeki fiziksel değişimlere (saç dökülmesi) ya da bir ebeveynin hastalıktan ya da tedaviden kaynaklanan belirtiler ya da yan etkiler yaşamasına (kusmak gibi) da tepki verebilirler. Hasta bir ebeveyni olan bebekler ya da yeni yürüyenlerde bazı ortak tepkilere bakılabilir. Örneğin:

  • Tedirgin görünebilirler, özellikle de aniden sütten kesildilerse,

  • Daha sık emmek isteyebilirler

  • Mızmız, aksi ya da yapışkan davranabilirler

  • Uyku ve yeme alışkanlıklarında değişiklikler olabilir

  • Öfke nöbetleri yaşayabilir veya daha sık “hayır” diyebilirler

  • Parmaklarını emebilir ya da yataklarını ıslatabilirler. Yeni doğan ya da yeni yürüyen bebeğinizi destekleyin. Yeni doğan ya da yeni yürüyen bebeğinize yardımcı olmak için yapabileceğiniz bazı şeyler:

Çocuğunuzun rutinine bağlı kalın. Eğer çocuğunuza bakmaya yardımcı olacak birbirlerini eve getiriyorsanız onlardan çocuğunuzun normal programını takip etmelerini isteyin.

Eğer çocuğunuzun seyahat etmesi ya da geceyi başka bir yerde geçirmesi gerekiyorsa onun için tanıdık bir ortam yaratmaya çalışın. Örneğin, en sevdiği battaniyeyi, oyuncakları, kitapları ve kıyafetleri çantasına koyabilirsiniz.

Çocuğunuzu temin etmek için ona bol bol sarılın ve onu kucaklayın. Ayrıca güvende hissetmesi için fazladan emmesine izin verebilirsiniz.

Çocuğunuzun nasıl uyum gösterdiğine dair ipuçları için onu oyun oynarken izleyin. Çocuğunuzun, gösterdiğiniz hislerin farkında olduğunu aklınızda bulundurun, bu yüzden kendinize iyi bakmanız çocuğunuza da yardımcı olacaktır. Hislerinizi ve korkularınızı başkalarına ifade etmeye çalışın. Bu daha az endişeli ve daha az stresli hissetmenize yardımcı olabilir. Söyleyebilecekleriniz Yeni doğan bebeklerin elbette açıklamaya ihtiyaçları yoktur. Fakat yeni yürüyenler büyüdükçe kendileri ve aileleri ile ilgili temel fikirleri anlayabilirler. İşte, neler olduğunu anlamasına yardımcı olmak için yeni yürüyen çocuğunuza söyleyebileceğiniz şeyler: Hastalığınız hakkında:

“Annen hasta ve iyileşmek için hastaneye gitmesi gerek.” Çocuğunuzu temin etmek için:

“Annen ve baban birkaç gece uzağa gitmesi gerekiyor. Bu yüzden anneanne gelecek ve seninle kalacak.”

“Annen yatakta çok kalması gerek ve oyun oynayamaz ama seni yine de çok seviyor.”

Okul Öncesi ve Kreş (3-5 yaş arası) Bu yaşta, çocukların hasta olmanın ne demek olduğu konusunda çok temel seviyede bir anlayışları vardır ama pek çoğu kanserin ne olduğunu anlamayabilir. Soğuk algınlığı kapabilecekleri gibi kanseri de kapabileceklerini düşünebilirler. Küçük çocuklar ayrıca ebeveynlerden biri hasta olduğunda kendilerine kimin bakacağını da merak ederler. Bu yaştaki çocukların her şeyin onlarla alakalı olduğunu düşünmeye eğilimli olduklarını akılda tutmak önemlidir. Bu yüzden kötü davranarak ya da kötü şeyler düşünerek hastalığınıza kendilerinin sebep olduğunu düşünebilirler. Buna sihirli (majik) düşünce denir. Küçük çocuklar ebeveynlerden birinin hastalığına çeşitli tepkiler verebilirler. Bazı çocuklar:

  • Parmaklarını emmeye ya da yataklarını ıslatmaya geri dönebilirler

  • Karanlıktan, canavarlardan, hayvanlardan, yabancılardan ya da bilinmeyenden korkabilirler

  • Kabuslar, uyurgezerlik ya da uykuda konuşma görülebilir

  • Kekeleyebilir ya da bebekçe konuşabilirler

  • Aşırı aktifleşebilir ya da bir şeylere karşı çok ilgisiz hale gelebilirler

  • Ayrılık kaygısı yaşayabilirler - özellikle de yatma zamanında ya da okula giderken

  • Saldırgan davranabilirler (vurmak ya da ısırmak gibi)

  • Aynı soruları tekrar tekrar sorabilirler

Faydalı İpucu Küçük çocukların hissettikleri ile söylediklerinin bazen bağlantısız olabileceğini unutmayın. Örneğin, 4 yaşındaki bir çocuk kreşte gülümseyerek “Bilin bakalım ne oldu? Benim babam kanser oldu!” derken aslında çok üzgün hissedebilir. Kreşe giden ya da okul öncesi çocuğunuzu destekleyin. Çocuğunuzla kanser hakkında konuşun:

Kanserin ne olduğunu basit terimlerle anlatın. Resimli kitaplar, oyuncak bebekler ya da pelüş hayvanlar kullanmayı deneyin.

Gerektiğinde bilgiyi tekrarlayın ya da farklı bir biçimde söyleyin.

Yaptığı ya da söylediği herhangi bir şeyle kansere onun sebep olmadığı konusunda çocuğunuzu temin edin.

Kanserin sizden ona bulaşmayacağını anlatın.

Ona bakım verileceği konusunda onu temin edin.

Çocuğunuzun, ölmek üzere olmadığınızı bilmesini sağlayın. Hastalığı tedavi etmenin yolları olduğunu açıklayın. Elinizden geldiğince çocuğunuzun rutinine bağlı kalın.

Her zamanki disiplin ve sınırlamaları devam ettirin.

Her gün fiziksel aktivitede bulunduğundan emin olun. Bu onun fazla enerjiyi tüketmesine, kaygıdan kurtulmasına ve saldırgan davranışlar için olumlu bir çıkış sağlamasına yardımcı olacaktır.

Çocuğunuzun endişelerini ve korkularını dindirmeye yardımcı olacak yatma vakti ritüelleri geliştirmeye devam edin. Çocuğunuzun saçını tarayabilir, ona biraz masaj yapabilir, şarkılar söyleyebilir ya da onunla birlikte hikayeler okuyabilirsiniz.

Eğer bir şeyin değişmesi gerekiyorsa, onu neyin beklediğini açıklayın (örneğin, programının nasıl değişebileceğini) Çocuğunuzun önemli hissetmesine yardımcı olun:

Onun hislerine dikkat edin. Nasıl olduğunu anlamak için konuşmasındaki ve oyun oynamasındaki ipuçlarını gözleyin.

Kendisini iyi hissetmesi için ona iltifatlar edin.

Yaptığı küçük şeyler için (sizin bir resminizi çizmek gibi) ona teşekküre edin.

Evin içinde bazı temel şeyleri yapmasını isteyin. Postaları toplamasını, masayı silmesini ya da arabadan bir şeyi içeri taşımasını isteyebilirsiniz. Söyleyebilecekleriniz Hastalık hakkında:

“Benim kanser denilen bir hastalığım var. Doktor daha iyi olmam için bana bazı ilaçlar veriyor. İlaçlar bazı günler midemi bulandırabilir ve beni yorgun hissettirebilir ama diğer günlerde iyi olacağım.” Yanlış anlaşılmalara değinmek için:

“Bazen çocuklar kansere sebep olan bir şey yaptıklarından endişelenirler. Kimse insanların kanser olmasını sağlayamaz ve kimse de kanserin yok olmasını dileyemez.”

“Sence babacığın nasıl kanser oldu?” Çocuğunuzu temin etmek için:

“Annen birkaç haftalığına her gün hastaneye gitmesi gerekiyor bu yüzden onun yerine seni kreşe baban götürecek. Bunun için sabırsızlanıyor.”

“Baban hasta, bu yüzden onu bir süre göremeyeceğiz ama seni çok seviyor”

“Belki hastaneye yanımda götürmem için bana bazı resimler çizebilirsin”

İlkokul ve Ortaokul (6 - 12 Yaş Arası) 6- 12 yaş arasındaki çocuklar kansere dair daha karmaşık açıklamaları anlayabilirler. Birçoğu kanser hücreleri hakkındaki temel bilgileri anlayacaktır. Fakat genellikle anladıkları şeylerdeki boşlukları kendi fikirleriyle doldururlar ve daha büyük bir çocuktan ya da İnternetten edindikleri sağlıksız bilgiye güvenebilirler. Örneğin, çocuklar genellikle kanserin bir başkasından kendilerine bulaşacağını ya da kansere yakalanan herkesin öleceğini düşünürler. Her ne kadar kansere dair, daha küçük çocuklara kıyasla daha fazla şey anlayabilseler de, kötü davranarak ebeveynin hastalığına sebep olduklarını hissedebilmeleri yine de mümkündür. Hasta olan ebeveynlerine söyledikleri ya da yaptıkları şeyler hakkında suçlu hissedebilirler. Bazı çocuklar suçluluk hissettikleri şeyleri telafi etmek için fazla iyi olmaya çalışacaklardır. Bu yaştaki çocukların, insanların, ebeveynleri de dahil, ölebileceklerini anlamaya başlayabildiklerini hatırlamak önemli. Bu yaşlardaki daha büyük çocukların ölümün gerçekliği ve etkisi üzerine daha somut bir kavrayışları olabilir. Bir ebeveynin kanseri konusundaki haberleri duyduklarında 6 ila 12 yaş arasındaki çocuklar:

  • Üzgün hissedebilirler ve bu ağlamalarına sebep olabilir

  • Sinirli, kaygılı ya da suçlu hissedebilirler

  • Okula ya da kampa giderken ebeveynlerinden ayrılma konusunda endişelenebilirler

  • Kolaylıkla utanmış ve küçük düşürülmüş hissedebilirler

  • Performans göstermekten, cezadan ya da yeni durumlardan korkabilirler

  • İyi olan ebeveynin sağlığından endişelenebilirler. Çocuklar ayrıca:

  • Baş ağrısından ya da karın ağrısından endişelenebilirler

  • Yataklarını ıslatmak gibi, daha küçük yaşlardaki davranışlara geri dönebilirler

  • Düşmanca tepkiler verebilirler, bağırmak ya da kavga etmek gibi (hasta olan ebeveyn de dahil olmak üzere)

  • Hayallere dalabilirler ya da konsantre olmakta ve dikkatlerini vermekte zorlanabilirler

  • Okulda kötü notlar alabilirler

  • Aile ve arkadaşlardan uzaklaşabilirler

Ebeveynleri endişelendiklerini ve üzüntülerini görmesin diye fazla iyi olmaya çalışabilirler (bu özellikle kız çocuklarında yaygındır) İlkokula ya da ortaokula giden çocuğunuzu destekleyin. Çocuğunuza hastalığınızdan bahsedin:

Hastalığınızı, tedavisini ve neler olabileceğini açıklayan kitaplardan faydalanın.

Kanseriniz hakkında açık ve dürüst olun.

Hastalığınıza yaptığı ya da düşündüğü bir şeyle onun sebep olmadığı konusunda onu temin edin

Çoğunuza kanserin bulaşıcı olmadığını (bir başkasından kapamayacağınızı) anlatın. Kansere neyin sebep olduğunu genellikle bilmediğimizi söyleyebilirsiniz. Çocuğunuzun sürece dahil olduğunu hissetmesine yardım edin:

Yardımcı olmak için ne yapabileceğini bilmesine izin verin. Ona ev içinde görevler verebilirsiniz, masayı kurmak, yatağını toplamak ya da mobilyaların tozunu almak gibi.

Size nasıl doğrudan yardımcı olabileceğini anlatın. Size içecek bir şey getirebilir, fazladan bir battaniye getirebilir ya da size kitap okuyabilir.

Eğlenmesinin bencilce olmadığını bildiğinden emin olun. Arkadaşlarıyla vakit geçirmesi için onu teşvik edin.

Onun bakımı ve programı konusunda onu temin edin.

Diğer ebeveynin ve başka akrabaların sağlıklı olduklarını ona hatırlatın. Şunlar da faydalı olabilir:

Nasıl olduğunu anlamak konuşmasından ya da oyun oynamasından için ipuçları arayın

Çocuğunuzun okuluna haber verin. Çocuğunuzun okulundaki doğru kişiye kanseriniz olduğunu ve evde bazı şeylerin nasıl değişebileceğini anlatın. Söyleyebilecekleriniz Çocuklar hastalık ve aile rutinleri gibi şeyler hakkındaki temel açıklamaları anlayabilirler. Yanlış anlaşılmaların düzeltilmesine ihtiyaç duyarlar ki böylece güvende ve sevildiklerini hissetmeye devam edebilirler. Hastalık hakkında:

“Benim kanser denen bir hastalığım var. Bu bedenimin içinde, orada olmaması gereken bazı kitlelerin büyüdüğü anlamına geliyor. Bu kitlelerin çıkarılması için hastanede bir ameliyat geçireceğim. Sonra da onların yeniden büyümeyeceklerinden emin olmak için biraz daha tedavi göreceğim.”

“Doktorlar babanın kanında bir sorun olduğunu söylüyorlar. Bu yüzden son zamanlarda bu kadar yorgundu. Hastalığın ismi . Baban onu daha iyi hissettirecek bir tedavi görecek.”

“Pek çok insan kansere yakalanır. Bunun neden olduğunu bilmiyoruz. Pek çok insan iyileşir ve biz benim de iyileşmemi umuyoruz.” Yanlış anlaşılmalara değinmek için:

“Hala bol bol sarılabiliriz ve kucaklaşabiliriz, kanser benden sana bulaşmaz.”

“Arkadaşlarının kanserin çok kötü bir şey olduğunu ve beni çok hasta edeceğini söylediklerini biliyorum. Fakat kanserin çok farklı türleri var ve onu iyileştirmek için de pek çok farklı tedavi var. Sana söz veriyorum, bana neler olduğunu olduğu gibi anlatacağım sana. ” Çocuğunuzu temin etmek için:

“Endişelenmenize gerek yok çünkü doktorlar bana çok iyi bakacaklar. Yakında tedavi göreceğim ve başladığımda size bundan söz edeceğim.”

“Evde bazı şeyler değişebilir ama yine de babanız tedavi görürken siz tenis derslerinize gidebileceksiniz.”

“Eğer istemiyorsanız arkadaşlarınıza bende kanser olduğundan söz etmek zorunda değilsiniz ama öğretmenlerinize bildireceğim ki böylece evde neler olduğunu anlasınlar.”

Ergenlik Çağındakiler ( 13-18 Yaş Arası) Ergenlik çağındakilerin ebeveynin hastalığı konusunda daha derin bir anlayışları olacaktır. Daha çok yetişkinler gibi düşünmeye başladıklarından, kendileri yaşamadıkları şeyleri anlayabilme kapasitesine sahipler. Hastalığın ciddi olabileceğini anlarlar. Ergenler ailelerinden ayrılmaya ve daha bağımsız olmaya başlarlar. Bu genellikle ergenler için zor bir zamandır ve bir ebeveyne kanser teşhisi konduğunda daha da zor olabilir. Ergenlik çağındakilerin pek çoğu bağımsız olmak için sabırsızlansa da ebeveyn hastayken evde yardımcı olma konusunda bunaltıcı bir sorumluluk hissedebilirler. Bu gerilim, hüsrana uğramış ve suçlu hissetmelerine neden olabilir. Ergenler için aile dışındaki insanlarla iletişim çok önemli olabilir. Bağımsızlıklarını keşfettikleri için ergenler ebeveynleriyle hislerini konuşmaktan kaçınmaya çalışabilirler. Bu yüzden, ergen çocuğunuzu başka bir güvenilir yetişkine içini dökmesi için teşvik etmek yardımcı olabilir. Yaşıtlar da önemlidir. Bir ebeveynin kanserli olduğunu öğrenen ergenler pek çok farklı biçimde tepki verebilirler. Örneğin:

  • Öfkeli ya da asi

  • Depresif, kaygılı ya da güvensiz

  • Yetişkinlerin durumla baş etme biçimleri konusunda eleştirel

  • Hislerini ebeveynlerinden gizlemeye daha eğilimli

  • Hasta bir ebeveynleri olduğu için farklı olmaktan endişeli

  • Ebeveynlerine normalden daha bağımlı olabilirler.

Ergenler ayrıca:

Alkol almak, sigara içmek, geç saatlere kadar dışarıda kalmak ya da korunmasız seks yapmak gibi riskli davranışlara kalkışmak konusunda zayıf bir muhakeme gösterebilirler

Aile ve arkadaşlardan kendilerini çekebilirler

Günlük şeylere ilgilerini kaybedebilirler

Daha küçük yaştaki davranışlara geri dönebilirler

Stresten kaynaklanan baş ağrısı ya da karın ağrısı gibi fiziksel belirtiler gösterebilirler

Kendilerinin de kansere yakalanacağından endişelenebilirler Ergenlik çağındaki çocuğunuzu destekleyin. İşte ergenlik çağındaki çocuğunuza hisleriyle başa çıkma konusunda yardımcı olabileceğiniz bazı şeyler:

Hisleri hakkında konuşması için onu teşvik edin ama arkadaşlarına, öğretmenlerine ya da güvendiği diğer insanlara içini dökmeyi daha kolay bulabileceğini aklınızda bulundurun.

Nasıl olduğunu görmek için sık sık kontrol edin. Ergen çocuğunuzun hislerini kendiliğinden söylemeyebileceğini unutmayın.

İhtiyaç duyduğunda ona mahremiyet tanıyın.

Danışmanlık ve destek almanın diğer yolları için ona fırsat sunun. Çocuğunuzun aileyi desteklemek ve bir ergen olmak arasındaki dengeyi bulmasına yardım edin:

Ailede olan her türlü rol değişikliği hakkında onunla konuşun.

Etkinlikleri ve arkadaşlıkları sürdürmesi için onu teşvik edin.

Çocuğunuzu disipline etmeye ve onun için uygun sınırlar koymaya devam edin.

Size yardımcı olmak için ne çok şey yaptığına dikkat edin. Evde çok fazla ekstra sorumluluk alırsa bunalmış hissedebilir.

Onunla hala ev ödevleri, spor, arkadaşlar, partnerler ya da iş gibi günlük şeylerden bahsetmek istediğinizi bildiğinden emin olun.

Çocukların çocukluk edeceklerini unutmayın. Sizin moraliniz bozuk ya da stresliyken ergen çocuğunuzun “normal” davranışı sizi kızdırabilir ama bu sizi ne kadar önemsediğinin bir yansıması değildir. Ve her zaman:

Sözcüklerle ve eylemlerle onu sevdiğinizi bilmesine izin verin.

Hastalığınız hakkında daha fazlasını öğrenmesine yardım edin. Unutmayın, gerçekleri anlamak daha az korkmasına yardımcı olabilir. 6-12 yaş arasındaki çocuklar için ipuçlarına bakmak da yardımcı olabilir Söyleyebilecekleriniz Hastalık hakkında:

“Seninle paylaşmak istediğimiz bazı haberler var. Bende kanser var. Tam olarak ne ile baş ettiğimizi henüz bilmiyoruz ama doktorların bulabilmesi için bir ameliyat geçireceğim.”

“Annenin son zamanlarda hasta olduğunu biliyorsun. Doktorlar bugün bize testlerin onun kanser olduğunu gösterdiğini söyledi. İyi haber şu ki onu yenme şansı çok yüksek.” Yanlış anlaşılmalara değinmek için:

“Kanserin pek çok farklı türü var ve hepsi farklı şekillerde tedavi ediliyor. kanser olduğunda çok hastalansa da benim için böyle olmayabilir.”

“Doktor neden kansere yakalandığımı bilmiyor. Bu senin de kanser olacağın anlamına gelmiyor. Bu bulaşıcı değil (benden kapamazsın) ve bu kanser genetik değil (aileden gelmiyor).” Çocuğunuzu temin etmek için:

“Baban tedavi olurken evde bir şeyler farklı olacak ama biz onu hastanede ziyaret edebileceğiz.”

“Benim ameliyatımdan sonra yapamayacağım bazı şeyler olacak, bir şeyleri kaldırmak ya da araba sürmek gibi. Bu yüzden evde işlere dört elle sarılmanız gerekecek ve babanız sizi okul sonrasındaki etkinliklerinize götürmek için işten erken çıkacak.”

“Ne olursa olsun her zaman sevgi ve ilgi göreceksiniz. Size neler olduğunu öğrenir öğrenmez anlatacağız.”

“Eğer aklınıza takılan sorular ya da endişeleriniz varsa lütfen onları kendinize saklamayın. Gelin benimle konuşun. Bir başkasıyla konuşmanız da sorun değil.”

Son Yazılar

Hepsini Gör

Comments


bottom of page