Bir deprem deneyimlemek oldukça korkutucudur ve bu duygu günler, haftalar ve aylara yayılabilir. Her çocuğun ve ailenin deprem anı ve deprem sonrasındaki tepkileri birbirinden farklıdır. Yaşanan duyguların ve güçlüklerin ‘iyileşmesi’ o andaki deneyimleme haline, yaşanan depremin şiddetine, kayıplara bağlıdır. Bazı çocuklar veya yakınları depremde ciddi yaralanmış olabilir, uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyabilirler. Bazı ailelerin yakınları yaralanır, bazı yakınlarını ise maalesef kaybederler. Çocuklar ve kayıp hakkında daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz. Bazı aileler zamanla eski rutinlerine geri döner, bazıları ise ev, iş alanında yaşadıkları yıkım ile baş etmeye çalışır. Her çocuk yaşı ve gelişimi, ruhsal yapılanması ile depremi farklı şekilde deneyimler. Deprem deneyiminden siz de olumsuz etkilenmiş olsanız da çocuğunuzun farklı tepkiler verebileceğini kabul ederek, onu anlamaya ve ona destek olmaya çalışın. Mutlaka kendi tepkilerinizi anlamak ve kendinizi sakinleştirmek için sosyal destek gerekli ise psikolojik destek alın.
Çocukların deprem deneyimine verdikleri tepkiler özellikle ebeveynlerinin, yakınlarının, öğretmenlerinin tepkileri ile şekillenir. Sıklıkla bilgi edinmek, rahatlatılmak ve sakinleşebilmek için güvendikleri yetişkinleri ararlar. Aşağıda çocuklar arasında sıklıkla gözlemlediğimi tepkiler bulunuyor. Birçoğu güvende oldukça ve zamanla azalacak ve sonra yok olacaktır, ancak bu tepkilere hazırlıklı olmak sizi ebeveyn olarak rahatlatacaktır.
Olası Tepkiler:
Kendi ve yakınlarının güvenliğine dair kaygı, korku, endişe hissetmek
Ebeveynlerden ayrılmakta güçlük, yoğun kaygı deneyimlemek
Depremin tekrar olacağına dair korkular
Ev, anneanne-dedenin evi, okul gibi çocuğunuz için önemli yapıların çökmesine dair korkular
Davranışta bazı değişiklikler
Daha hareketli olmak
Dikkat ve konsantrasyonda azalma
Huzursuzluk
Sosyal olarak geri çekilme
İçe kapanma
Duygusal patlamalar
Fiziksel şikayetler (baş ağrısı, mide ağrısı gibi)
Okul, ev veya sosyal alanda daha farklı tutumlar sergileme
Deprem konusunu sıklıkla gündeme getirmek, sürekli deprem hakkında bilgi araştırmak ve üzerine konuşmak istemek veya deprem oyunları oynamak
Depremi hatırlatan anlara yüksek tepkiler göstermek ( bahçe duvarındaki çatlaklar, tahta bloklardan yapılan kulenin yıkılması, yeni bir bina inşaa etmek için yıkılan binalar vb.)
Seslere aşırı hassasiyet (siren sesi, yüksek sesler, düşen nesnelerin sesi vb.)
Uyku ve yemek alışkanlıklarında değişiklikler
Daha önce keyif aldığı etkinliklerden geri çekilme
Regresif davranışlar( bebeksi konuşmalar, alt ıslatma vb)
Deprem Sonrasında Ebeveyn Olarak Kendiniz için Yapabilecekleriniz
Kendini ihtiyaçlarınızı fark edin. Gün içinde yeterli su içtiğinize, beslendiğinize ve dinlenmeye özen gösterin.
Sosyal destek alabileceğiniz yakınlarınız ile iletişime geçin. Deneyimlerinizi ve duygularını paylaşın. Yardım istemekten çekinmeyin.
Büyük kararlar almayın. Yaşamınızı etkileyecek büyük kararları erteleyin.
Kendinize alan yaratın. Dinlenmek ve kendinizi dinlemek, iyi hissettirecek etkinliklerde bulunmak için kendinize zaman yaratmaya çalışın.
Deprem Sonrasında Çocuğunuz için Yapabilecekleriniz
Çocuğunuz ile konuşmak için zaman ayırın. Çocuğunuza aklına gelen her soruyu ve endişelerini sizinle paylaşabileceğini hissettirin. Deneyimlediği kaygı ve korkular üzerine birçok kez konuşmaya veya oynamaya ihtiyaç duyabilir bu çok normaldir. Çocuğunuzun sorularını olabildiğince dürüst fakat yaşına ve gelişimine uygun olacak kadar bilgi ile yanıtlayın. Eğer çocuğunuz isterse ailenizin veya toplumdaki kişilerin deneyimledikleri güçlükler, değişimler hakkında konuşabilirsiniz. Konuşmalardan sonra mutlaka çocuğunuzun sevdiği, onu sakinleştiren ve güvende hissettiren bir etkinliğe geçiş yapın.
Rol model olun. Kendinize bu kriz anlarında nasıl bakım verdiğinizi çocuğunuz mutlaka gözlemleyecektir. Sizin duygularınız ve deneyimlerinize yaklaşımınızı içselleştirecektir.
Çocuğunuzu cesaretlendirin. İstek, ihtiyaç duygu ve düşüncelerini ifade etmesi için onu cesaretlendirin. Bu her zaman sözlü olmak zorunda değildir, bazen bir minik not veya bir resim ile dışa vurulabilir.
Çocuğunuzu güvende hissettirin. Çocuğunuza olası bir deprem daha olduğunda güvende olmanız için yaptığınız hazırlıkları anlatın, gösterin. Hatta bir mini deneme yapın, üzerind sohbet etin.
Rutinleri ve kuralları sabit tutmaya çalışın. Aile içinde olan rutin ve kurallarınız deprem öncesinde ne idiyse o şekilde devam etmeye çalışın.
Medya içeriklerini sansürleyin. Çocuğunuz ergenlikte değil ise mutlaka haberleri izlemesinin önüne geçin. Görebileceği içerikleri kontrol edin, merak ettiği şeyler varsa birlikte bakabileceğinizi söyleyin.
İyileşmelere odaklanın ve süreci paylaşın. Yapılan yardımları ve kişilerin güvende olmaya başladıkları bilgilerini paylaşın.
Çocuğunuzun depremdeki kişilere yardım etmesine destek olun. Çocuğunuz ile depremi yaşayan bölgedeki kişiler için neler yapabileceğinizi konuşun ve seçtiğiniz ile ilerleyin
Uykuya geçiş için destek olun. Uykuya geçiş ayrılığı hatırlattığı için bu dönemlerde çok daha zorlu olabilir. Çocuğunuzun sırtını okşamak, hikaye okumak gibi ritüellere özellikle önem gösterin.
Yetişkinler arasındaki konuşmaları kontrol edin. Yetişkinler arasındaki deprem ve sonrası hakkında neler konuşulduğunda dikkat edin. Çocuklar sıklıkla duyduklarını yanlış yorumlar ve yoğun korku deneyimleyebilir, bunu ifade edemeyebilir.
Profesyonel destek alın. Eğer çocuğunuz birkaç ay sonrasında aynı yoğunlukta semptomlar gösteriyor ise bir çocuk psikoloğundan destek alın.
Umut verin. En zor durumda bile çocuğunuza olumlu yönleri ifade etmeye çalışın. Gelecek için umut olduğunu hissettirin.