Mükemmeliyetçi yapı genetik olarak kodlanmış olabilirken çevrenin (ebeveynler/okul vb.) etkisi ile de çocuk mükemmeliyetçi bir yapı geliştirebilir. Ayrıca günümüzde toplumsal olarak “en başarılı, en iyi, en güçlü, en güzel” gibi mükemmeliyetçiliği tetikleyen birçok kavram teşvik edilmekte olduğu bir gerçektir.
Mükemmeliyetçi çocuk kendine çok yüksek hedefler belirler, hata yapmaya toleransı yoktur, tam istediği gibi yapamadığında duygusal tepkiler gösterir ve hedefine ulaşmak için uğraşır, kendini zorlar hatta zaman zaman cezalandırır, genellikle başarısızlık ile baş etmede güçlük yaşar ve en mükemmele ulaşmak için üzerinde yoğun bir baskı hisseder. Sıklıkla mükemmel olmak için keyifli zamanlarda bile (örn. oyun sırasında) kaygı yaşayabilir, ayrıca okul çağı çocuklarında akademik olarak en iyisini yapmaya çalışırken endişe yoğunluğundan başarısız oldukları gözlenebilir.
Yapısal olan mükemmeliyetçiliğin tamamen ortadan kalkması mümkün olmasa da çocuğun bu özelliğinin yumuşatılması, çocuğun kendine güveninin artmasına ve rahatlamasına yardımcı olur.
Neler Yapılabilir?
1. Çocuğunuza mükemmeli başarmasına, mükemmel olmasına yönelik mesajlar iletmemeye özen gösterin. Zaman zaman çocuğa bu tür mesajlar dolaylı yollardan da iletilir. Bir başka arkadaşının/kardeşinin başarılarını abartarak veya sık sık övdüğünüzü duyması dolaylı mesaja örnektir.
2. Çocuğunuza herkesin hata yapabileceğini, kimsenin mükemmel olmadığını ve önemli olanın elinden gelenin en iyisini yapmak olduğunu hatırlatabilirsiniz. Anne-baba olarak da çocuğunuzun zaman zaman hata yaptığınızı görmesi, ona bunu fark ettirmeniz ona iyi örnek olacaktır.
3. Çocuğunuzun hata yapmasına ve tekrar denemesine izin verin. Sizden yardım isteyene kadar veya zorlandığını görene kadar müdahale etmemeye özen gösterin. Gerektiğinde öncelikle sözel motivasyon sağlayabilirsiniz. ”İlk seferde olmadı, bu seni biraz üzdü. Ama önemli olan denemeye devam ediyor olman. ”Harika gidiyorsun, denemeye devam etmen çok hoşuma gitti.” “Elinden gelenin en iyisini yapman benim için en önemlisi.” Çocuğunuzun yenilgi ve başarısızlık ile baş edebilmesi önemli bir beceridir. Unutmayın ki ebeveynleri olarak siz yenilgi /başarısızlık ile nasıl baş ediyorsanız çocuğunuz da sizi rol model alacaktır.
4. Çocuğunuzun hatalı düşüncelerini tespit edin ve olumluları ile yer değiştirmeye çalışın. Genellikle mükemmeliyetçi yapıdaki çocuklar “ya hep ya hiç” mantığındadırlar. Belirledikleri hedefe ulaşamadıklarında kendilerini “aptal”, “zayıf”, “beceriksiz” gibi sıfatlar ile cezalandırırlar.
5. Hedefe ulaşma çabalarında sürece odaklanın ve sadece sonucu takdir etmek yerine süreci takdir edin. Sadece yap-bozu tamamlamasını değil de, parçalara ne kadar dikkatli baktığını, uygun parçayı bulmasını takdir edin. Aynı şekilde okul çağı çocuklarda sınavdan aldığı nottan çok neler öğrendiğine odaklanabilirsiniz.
6. Çocuğunuza, ebeveynleri olarak belirlediğiniz hedeflerinizin ve beklentilerinizin çocuğunuzun yapısına ve yaşına uygun olup olmadığını kontrol edin.
7. Çocuğunuzun kendini belirli başarılar ile eşleştirdiğini gözlemliyorsanız (bu oyunda iyi olursam başarılıyım, iyi değilsem beceriksizim vb.), ilgi alanlarını genişletmeye özen gösterin. Böylece farklı alanlar deneyerek keyif alabileceği bir etkinlik belirleyebilirsiniz. Rekabet ve puanlama içermeyen ek etkinlikler seçmeniz mükemmeliyetçi yapısını yumuşatır.
8. Çocuğunuzun gelişimine uygun, başarısızlıklar yaşayan ama bununla uygun bir şekilde baş edebilen ve sonunda başarılı olan kahramanları olan hikaye kitapları ve filmlerden yararlanabilirsiniz. Günlük hayatınızda çocuğunuza bu tür konuları fark ettirebilir, sohbet edebilirisiniz.
9. Mükemmeliyetçi yapıdaki çocuğun öncelikle kimsenin mükemmel olmadığını herkesin hata yapabileceğini fark etmesi ve bu durumu gözlemlemesi gerekir.
10. Çocuğunuzda olumlu özelliklerini, davranışlarını fark etmeye ve bu olumluları çocuğunuza ifade etmeye özen gösterin. Küçük olumlu adımlarını görmezden gelmeyin hemen takdir edin.