Çocuklarda Özgüven Gelişimi Rehberi, Çocuğunuzun Özgüvenini Desteklemek için Öneriler
- Ayşe Başak Erk
- 3 saat önce
- 2 dakikada okunur
Bazı çocuklar doğal bir özgüvenle hareket eder, fikirlerini rahatça ifade eder, hata yapmaktan korkmaz. Bazıları ise “yapamam”, “nasıl olsa beceremem”, “ya yanlış olursa” gibi cümlelerle kendini geri çeker.Bu farkın kaynağı sadece doğuştan gelen kişilik özellikleri değildir; çocuklukta kurulan ilişki biçimi, çevresel tepkiler ve ebeveyn tutumları özgüvenin temelini oluşturur. Özgüven, çocuğun kendini değerli, yeterli ve kabul edilmiş hissetmesidir.Bu his, sözlerle değil, yaşantılarla güçlenir.
Özgüven Nasıl Gelişir?
Çocuğun özgüveni, üç temel deneyim üzerinden şekillenir:
Kabul görmek (Olduğu hâliyle sevilmek),
Başarı hissi yaşamak (Küçük de olsa kendi başına yapabilmek),
Hatalarına rağmen desteklenmek.
Bir çocuk, sadece “başardığında” değil, “çabaladığında” da fark ediliyorsa; o evde özgüven gelişimi için güçlü bir zemin vardır.Tam tersine, sürekli eleştirilen, kıyaslanan ya da hata yapmaktan korkutulan çocuk, dış onaya bağımlı hâle gelir. Bu da özsaygının yerini “başkalarının gözüyle kendini değerlendirme”ye bırakır.
Düşük Özgüvenin Göstergeleri
Özgüven eksikliği her çocukta aynı şekilde görünmez.Bazıları sessizleşir, geri çekilir; bazıları ise aşırı rekabetçi veya inatçı davranışlarla bu duyguyu gizler.
Sık görülen işaretlerden bazıları:
Yeni bir işe başlamaktan kaçınmak
Başarısızlık korkusu
Sürekli onay bekleme
Aşırı mükemmeliyetçilik
Eleştiriye aşırı duyarlılık
Sosyal ortamlarda konuşmaktan çekinme
Bu davranışların arkasında genellikle “yeterli değilim” inancı yatar.Oysa çocuk doğuştan meraklı, cesur ve öğrenmeye isteklidir; özgüven kaybı sonradan öğrenilen bir duygudur.
Ebeveyn Tutumları Özgüveni Nasıl Etkiler?
Çocuğun kendine bakışı, önce anne-babanın ona nasıl baktığıyla şekillenir.Ebeveynin sözcükleri, tonlaması, yüz ifadesi çocuğa şu mesajı verir:
“Sana inanıyorum.” ya da “Senin yerine ben yapayım.”
Örneğin;
Sürekli yönlendirilen çocuk kendi kararlarını sorgulamayı öğrenir.
Her hatası düzeltilen çocuk “hata yaparsam sevilmem” duygusuna kapılır.
Aşırı övülen çocuk ise gerçekçi olmayan beklentilerle kaygı yaşar.
Bu yüzden özgüveni geliştirmek, denge kurmakla ilgilidir:Ne aşırı müdahale, ne de tamamen geri çekilme.Çocuğa alan tanımak ama aynı zamanda destekleyici bir varlık sunmak.
Hatalar Öğrenmenin Parçasıdır
Birçok çocuk “yanlış yaparsam rezil olurum” korkusuyla denemekten vazgeçer.Oysa hata, gelişimin en güçlü aracıdır.Ebeveynin görevi, çocuğu hatasız yapmak değil, hatasıyla baş etmeyi öğretmektir. Bu noktada, “yanlış yaptığında cezalandırmak” yerine “nasıl düzeltebiliriz?” demek çocuğun içsel kontrolünü geliştirir.Bu tür yaklaşımlar, özgüvenin temelini oluşturan “baş edebilirim” duygusunu besler.
Eğitimciler ve Uzmanlar İçin Perspektif
Sınıf ortamında düşük özgüvenli çocuklar genellikle “katılım göstermiyor” ya da “söz hakkı istemiyor” şeklinde tanımlanır.Oysa bu davranışlar çoğu zaman “yetersizlik korkusunun” dışavurumudur.Bu çocuklara “teşvik edici ama baskısız” bir yaklaşım gerekir:Küçük başarıları fark etmek, hata yaptığında güvenli bir alan sunmak, “denemen çok güzel, istersen bir kez daha bakalım” gibi ifadeler kullanmak çok değerlidir.
🌿 Ebeveynler İçin Öneriler
Çocuğunuzu sadece sonuç için değil, çabası için takdir edin.
Kıyaslamadan kaçının. Her çocuğun öğrenme hızı farklıdır.
Hataları fırsata dönüştürün. “Bu kısmı bir daha deneyelim” demek yeterlidir.
Söz hakkı verin. Fikrini duymak, onun önemsendiğini hissettirir.
Model olun. Kendi hatalarınızı kabul edip “ben de bazen yanlış yapıyorum” diyebilmek güçlü bir mesajdır.
