Çocuğum Özgüvenini Yitirdi, Neden Olabilir?

Bir zamanlar kendinden emin, meraklı, fikirlerini paylaşmaktan çekinmeyen çocuğunuz son zamanlarda içine kapanmış, “Ben yapamam”, “Zaten hep hata yapıyorum” gibi cümleler mi kuruyor?Bu tür ifadeler, çocuğun özgüveninde bir sarsılma yaşadığının güçlü işaretleridir. Çocuklukta özgüven yalnızca “kendine inanmak” değildir; aynı zamanda “kendini değerli hissetmek”, “yanlış yapmaya izin olduğunu bilmek” ve “kabul gördüğünü hissetmek” anlamına gelir. Bir çocuk “Artık yapamayacağım.” dediğinde aslında “Artık kendime inanmıyorum.” demek istiyordur.Özgüven kaybı, çoğu zaman başarısızlıktan değil, anlaşılmamaktan doğar.Çocuklar; hata yaptıklarında, başkalarıyla kıyaslandıklarında ya da sürekli yönlendirildiklerinde “Ben olduğum halimle yeterli değilim.” mesajını içselleştirirler.

Bu süreçte çocuğun en çok ihtiyaç duyduğu şey, “Ben seni sen olduğun için seviyorum.” cümlesinin duygusal karşılığıdır — sadece sözle değil, tutumla da hissettirilmiş haliyle.

Özgüvenin Temeli: Güvenli Bağ ve Kabul

Bir çocuk dünyayı, önce ebeveyninin gözlerinden görür.Ebeveynin bakışında “sen değerlisin” mesajı varsa, çocuk iç dünyasında sağlam bir güven temeli kurar.Ancak sürekli eleştirilmek, kıyaslanmak veya başarıya göre sevilmek, bu temeli zayıflatır.

“Bak kardeşin nasıl güzel yapıyor”, “Neden diğer çocuklar gibi değilsin?”, “Seninle uğraşmaktan yoruldum” gibi ifadeler, istemeden de olsa çocukta “yetersizim” inancını pekiştirir.Bu inanç, zamanla denemekten korkan, hata yapmamak için hiçbir şey yapmamayı seçen bir zihniyete dönüşebilir.

Özgüven Kaybının Görünmeyen Olası Sebepleri

1. Aşırı Müdahale ve Kontrolİyi niyetli ebeveynler, çocuklarını korumak isterken farkında olmadan onların kendi kararlarını verme gücünü gölgede bırakabilir.Bir çocuğun özgüveni, “Ben de yapabiliyorum” duygusuyla büyür.Sürekli yönlendirildiğinde, bu duygunun yerini “Ancak biri söylerse başarırım” inancı alır.

2. Kıyaslama ve Karşılaştırma“Bak kardeşin nasıl yaptı” ya da “Senin yaşındaki çocuklar çoktan öğrendi” gibi cümleler, çocuğun benlik algısında onarılması zor bir yara açar. “Her çocuk kendi hızında büyüyen bir hikâyedir.”

3. Başarısızlık Korkusu Özgüven kaybı çoğu zaman hatadan kaçınma davranışıyla başlar.Çocuk başarısız olma ihtimalini tehdit olarak gördüğünde, risk almaktan uzaklaşır — bu da büyüme zihniyetinin zayıflamasına yol açar.

4. Duygusal İhmal veya Aşırı EleştiriBir çocuk, duygularının görünmediğini hissettiğinde “Ben önemli değilim” sonucuna varır.Bu da en derin özgüven boşluğunun temelidir.

Özgüveni Onarmanın Bilimsel Temeli: “Büyüme Zihniyeti”

Stanford Üniversitesi’nden Carol Dweck’in araştırmaları, özgüvenin kalıcı olabilmesi için “büyüme zihniyeti”nin desteklenmesi gerektiğini gösteriyor.Bu yaklaşımda çocuk, yeteneklerin doğuştan sabit olmadığını, çaba ve deneme yoluyla geliştiğini öğrenir.

Ebeveynin “Sen çok zekisin” yerine “Bu konuda çok çabaladın” demesi, beynin öğrenme merkezini güçlendirir ve çocuğun iç motivasyonunu destekler.

Evde ve Sınıfta Özgüveni Desteklemenin Yolları

• Süreci övün, sonucu değil. “Sonunda başardın” yerine “Yılmadan denemen harikaydı” deyin.

• Kıyaslamadan gözlemleyin. Her çocuğun gelişim çizgisi farklıdır.

• Duygularını isimlendirmesine yardımcı olun. “Bu durumda hayal kırıklığı hissettin galiba?” gibi cümleler duygusal farkındalık kazandırır.

• Birlikte problem çözün. “Sence bir dahaki sefere nasıl deneyebiliriz?” sorusu, çocuğun öz yeterliliğini güçlendirir.

• Küçük adımları kutlayın. Gelişim, küçük farkların birikimiyle olur.

Ebeveynler İçin Öneriler

Eleştiriden çok merakla yaklaşın. “Neden böyle yaptın?” yerine “Bunu yaparken ne hissettin?” deyin.

Çocuğun hikâyesine alan açın. Onun kendini anlatmasına fırsat verin.

Model olun. Hatalarınızdan nasıl öğrendiğinizi açıkça paylaşın.

Güvenli hata alanı yaratın. Hata, büyümenin doğal bir parçası olarak kabul edildiğinde özgüven yeniden filizlenir.

Her gün bir “başardım” anı bulun. Küçük bir görev, büyük bir fark yaratabilir.

“Büyük Konularda Küçüklerle Sohbetler – Ebeveyn ve Çocuklar İçin Önemli Konular” kitabımda, çocuklarla özgüven, cesaret ve öz şefkat üzerine konuşmaları derinleştirecek diyalog örnekleri ve rehberlik temaları bulabilirsiniz.