“Çok mutluyum!”
“Sana kızgınım!”
“Üzüldüm.”
Duyguların, düşünceler ve davranışlar üzerindeki direk etkisini
“Üzgün olduğumda ağlarım”
“Mutlu olduğumda gülerim”
“Kızgın olduğumda bazen vurmak istiyorum”
Duyguları kontrol edebilme ve yönlendirme becerisi üzerinde çalışma:
“Kızgın olduğumda vurmak isteyebilirim, AMA vurmak uygun değil, bu nedenle ayaklarımı yere vurup kızgın olduğumu söyleyeceğim.”
“Şuan çok üzgünüm sana tükürmek yerine sakinleşmeye çalışacağım”
Arkadaşlık ilişkilerini öğrenmek, arkadaşlar ile geçinebilmek
“Arda ile oynamak hoşuma gidiyor.”
“Arda’yla … paylaşmam gerektiğinde üzülüyorum. Ona hazır olmadığımı söyleyip, başka bir şeyi paylaşmayı teklif edeceğim.
Gerçek birçok çeşitli duyguyu hissetmek
Kendi duygularını ve kararlarını yansıtabilme fırsatı
Büyürken ve öğrenirken problem çözmeyi öğrenme
Diğer kişilerin çeşitli duyguları deyimlediklerini gözlemleme
Farklı sosyal durumlarda etkileşime girmek
Olumsuz duyguları hemen onarılma teklifinde bulunmadan deneyimleme ( ağlaması durması için şeker teklif edilmesi vb.)Çocuklar duygularını otantik olarak hissedebilme yetilerine, sosyal beklentilere uyum sağlayabilirken, çocuklar hem duyguları öğrenmek hem de kontrol edebilmeyi öğrenmek için ebeveynlerinin rehberliğine ihtiyaç duyarlar. Peki, ebeveynler çocuklarına duygularını düzenlemeye de nasıl yardımcı olabilir? Konuşun & Dinleyin: Duygular ortaya çıktığında onlar hakkında konuşun, öğüt verme niteliğinde değil ama onların hissettiklerine dahil olmaya, bu duyguya tepkileri neler olduğu üzerinde sohbet edin. Aynı duyguyu yaşayan farklı insanlar hakkında da konuşabilirsiniz. Duygusal zeka üzerine yapılan araştırmalar, duygulara sahip olma, duyguları hissetme ve bilişsel olarak duyguları tanımlayabilme arasında sağlıklı bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor. Örneğin; Eğer bir çocuk kızgın olduğunu söyleyebiliyor ise, öfke patlama döngüsüne girme ihtimali daha düşük oluyor. Dr. Dan Siegel bu beceriyi “Kontrol için isimlendirme” olarak özetliyor. Saygı Duyun & Küçümsemeyin: Herkesin duyguları ve tepkileri farklıdır ve geçerlidir. Çocuğunuza ne hissetmesi gerektiğini söylemekten kaçının. Örneğin; eğer çocuğunuz korktuğu için şikayet ediyor ise bunu ona geri yansıtın “ Korkmuş hissediyorsun.”. Bu durumda çocuğunuza korkacak bir şey olmadığını söylemeniz yardımcı olmayacaktır.Eğer çocuğunuza ne hissetmesi gerektiğini söylerseniz, o an hissettiği duygu ile çelişebilir ve bu kafa karışıklığına neden olur. Kitaplar: Çocuğunuza, karakterlerin çeşitli duygular deneyimledikleri zengin içerikli hikayeler okuyun. Çocuğunuzla karakterin nasıl hissettiğini, neler düşündüğünü, neye karar verdiği üzerinde sohbet edin. Oyun: Çocuklar duyguları oyun yolu ile çok doğal bir biçimde tanışır ve deneyimler. Hatta oyuncak bebek, kukla gibi figürleri kullanarak direk duygular üzerinde oyun kurulanabilir. Bu oyun dolu anlar olumlu duygu kontrolüne iyi bir örnek oluşturmak için faydalıdır. Aşağıda çocuklar küçük iken tekrar tekrar oynadığımız bir oyun var: 2 ayıcık etrafta şarkı söyleyerek neşe içinde etrafta koşar, bir tanesi daha yüksek sesle şarkı söylerken diğer ayıcığa çarpar. Arkadaşına çarpan ayı : “Ayıcık. Özür dilerim. Canını acıttım mı? Sarılabilir miyim? “diyebilir. Canı acıyan ayıcık ise biraz ağlayarak söyle diyebilir “Bana çarptığında korktum ve canım acıdı. Birbirimizi kollayarak şarkı söyleyip dans edebilir miyiz?” Daha sonra ayıcıklar şarkı söylemeye ve dans etmeye devam edebilirler. Çocuğunuzun bu ayılardan biri olması için onu oyuna dahil edebilirsiniz. Utandırmadan Disiplin: Çocuğunuza iyi davranışları öğretmek veya duygularını kontrol etme becerisini kazandırmak için ona vurmayın, onu dışlamayın veya onu utandırmayın. Bu tür bir disiplin çocuğunuzun duygularını fark etmesi, tanımlaması ve yönetmesi için yardımcı olmayacaktır. Üstelik çocuğunuza duyguları kontrol etme konusunda da uygun bir rol model olmamış olursunuz. Örnek Olun & Empati Kurun: Çocuklar kaygılandıklarında, üzüldüklerinde veya kızdıklarında, özellikle topluma açık alanlarda en fazla empatiye ve onları sevdiğinizi duymaya ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuz öfke patlaması yaşarken sakinleşme sürecini başlatabilmeleri için sizin şefkatinize ve empatinize ihtiyaç duyar. Sizin bu durumlardaki tutumunuzda çocuğunuza örnek olacaktır.
- Ayşe Başak Erk