Çocuğum Yalan Söylemeye Başladı, Neden Yalan Söylüyor?
- Ayşe Başak Erk
- 15 dakika önce
- 2 dakikada okunur
Bir çocuk yalan söylediğinde, çoğu ebeveynin aklında aynı soru belirir:“Acaba bizde mi bir şey yanlış gidiyor?”Oysa çocukların yalan söyleme davranışı genellikle ahlaki bir eksiklikten değil, duygusal bir ihtiyaçtan doğar. Yalan, bazen cezadan kaçmanın, bazen kabul görme arzusunun, bazen de kendi sınırlarını test etmenin bir yoludur.
Bir çocuğun neden yalan söylediğini anlamadan verilen cezalar, bu davranışı durdurmak yerine daha gizli hâle getirir. Çünkü çocuk, “yalan kötü” mesajını değil, “doğruyu söylersem cezalandırılırım” mesajını alır.
Yalanın Altında Ne Yatar?
1. Korku
Çocuk, gerçeği söylediğinde azarlanacağını ya da cezalandırılacağını düşünüyorsa, kendini korumak için yalan söyleyebilir.Bu durumda yalan, bir savunma aracıdır — dürüstlüğü değil, güven duygusunu konuşmak gerekir.
2. Onay Görme İsteği
Bazı çocuklar, ebeveyninin ya da öğretmeninin gözünde “başarılı” görünmek için abartılı hikâyeler anlatabilir.Bu tür yalanlar “fark edilme” ihtiyacından beslenir. Çocuk “Ben de değerliyim” demek istiyordur aslında.
3. Gelişimsel Keşif Dönemi
Okul öncesi ve erken ilkokul döneminde çocuklar, hayal gücü ile gerçeği birbirine karıştırabilir.Bu yaşlarda anlatılan bazı “uydurma hikâyeler” aslında yalan değil, bilişsel gelişimin bir parçasıdır.
4. Sınır Testi
Bazı çocuklar ebeveyn tepkisini ölçmek için yalan söyler. Bu durum, “Beni ne kadar kabul edeceksin?” sorusunun dolaylı hâlidir.
Yalanı Görünce Ne Yapmamalı?
“Beni kandırdın!” gibi suçlayıcı cümleler çocuğu savunmaya iter.
“Yalan söylersen artık sana güvenmem.” demek, çocukta derin bir utanç duygusu yaratabilir.
Sürekli sorgulamak veya ispat istemek, ilişkideki güven bağını zayıflatır.
Bu tutumlar, çocuğu doğruyu söylemeye değil, daha ustaca gizlemeye yönlendirir.
Dürüstlüğü Öğretmek Yerine Güveni Beslemek
Bir çocuk dürüstlüğü “korkmadan anlatabildiği” bir ortamda öğrenir.Bu yüzden odak noktamız cezalandırmak değil, anlamaya çalışmak olmalıdır.
Dürüstlüğün geliştiği ortamlar genellikle şunları içerir:
Duyguların açıkça konuşulabildiği güvenli bir ilişki,
Hataların öğrenme fırsatı olarak kabul edilmesi,
Doğruyu söylediğinde takdir edilmek,
Yalanın neden söylendiğini birlikte keşfetme yaklaşımı.
Ebeveynler için 5 Uygulamalı Öneri
Yalanın arkasındaki duyguyu bulun. “Korktun mu?” veya “Üzüleceğimi mi düşündün?” gibi sorularla yaklaşın.
Ceza yerine konuşma alanı açın. Hataların telafi edilebileceğini öğretin.
Doğruyu söylemenin güvenli olduğunu hissettirin. Yalanı değil, dürüstlüğü ödüllendirin.
Model olun. Kendi hatalarınızı dürüstçe paylaştığınızda çocuk gerçeği saklamamayı öğrenir.
Hikâye anlatımını teşvik edin. Gerçekle hayali ayırt etmeyi oyunlar, öyküler ve sohbetlerle öğretin.
“Büyük Konularda Küçüklerle Sohbetler – Ebeveyn ve Çocuklar İçin Önemli Konular” kitabımdaki örnek diyaloglar ile çocukların söylediklerinin ardındaki duyguyu anlamanıza ve çocuğunuzla güveni yeniden kurmanıza yardımcı olacaktır.
Çocuk yetiştirme yolculuğunda, büyükler için zorlayıcı hatta yıldırıcı olabilecek bazı konular vardır. Ölüm, hastalık veya yaşamdaki büyük değişiklikler gibi karmaşık olguları çocuklarla nasıl konuşabilirsiniz? Büyük Konularda Küçüklerle Sohbetler, önemli konulara duyarlılık, açıklıkla yaklaşmakta rehberlik isteyen ebeveynler ve eğitimciler için tasarlanmış şefkatli ve pratik bir kaynaktır.
Bu kitapta, bir dizi önemli deneyimi ele alan önemli bölümlerin yer aldığı bir yol haritası bulacaksınız:• Geçişler ve yeni başlangıçlara hassasiyetle yaklaşmak• Önemli gelişimsel kilometre taşları için pratik ipuçları• Tahmin edilemeyen olayları açıklamak ve zorlu zamanlarda güvence sunmak.• Sevdiklerinizi etkileyen hastalıklarla ilgili bağlam ve destek sağlamak. • Çocukların kayıp ve yas kavramını yaşlarına uygun yollarla anlamalarına yardımcı olmak.• Tıbbi deneyimleri çocuklar için daha az korkutucu hale getirmek.• Evlat edinilen çocuklarla aile ve kimlik kavramlarının ele alınması
Büyük Konularda Küçüklerle Sohbetler, yetişkinleri bu konuşmaları başlatma ve yönlendirme konusunda güçlendirecek stratejiler ve örnek diyaloglar sunuyor. Psikoloji, çocuk gelişimi ve kişisel deneyimlerden yararlanan bu kitap, bu zorlu ama önemli konuşmalarla karşı karşıya kalan herkes için güven verici bir yol arkadaşı olacaktır.
